AB Komisyonu, Meta ve TikTok’u DSA Şeffaflık Yükümlülüklerini İhlal Etmekle Ön İncelemede Buldu

Yazar: Fatih Doğan / FatihDoganMedya
Tarih.Saat: 25 Ekim 2025 — 10:00 (Europe/Istanbul)
Okuma Süresi: ~3 dakika
Kelime Sayısı: 492

Avrupa Komisyonu, Meta (Facebook/Instagram) ve TikTok’un Dijital Hizmetler Yasası (DSA) kapsamındaki şeffaflık yükümlülüklerini ihlal ettiğini ön incelemede tespit etti. Araştırmacılara veri erişimi eksiklikleri ve Meta’nın bildirim/itiraz mekanizmalarında ‘dark pattern’ iddiaları öne çıkıyor. (Komisyon basın bildirimi: 24 Ekim 2025)

AB Komisyonu ön incelemede: Meta ve TikTok şeffaflık yükümlülüklerini ihlal etti

Avrupa Komisyonu, 24 Ekim 2025 tarihli ön inceleme açıklamasında Meta (Facebook/Instagram) ve TikTok’un Dijital Hizmetler Yasası (DSA) kapsamında getirdiği şeffaflık yükümlülüklerini yerine getirmediğine dair ön bulgularını açıkladı. Komisyon, iki platformun araştırmacılara yeterli erişimi sağlamada eksiklikler olduğunu tespit etti.

Neler tespit edildi?

• Araştırmacılara erişim eksikliği: Komisyon ön incelemesi, TikTok ve Meta’nın bağımsız araştırmacılara kamuya açık verilere yeterli, anlamlı erişim sunmadığını belirtti. Bu tür veriler, platformların sistemik risklerinin bağımsız değerlendirilmesi için kritik sayılıyor.

• Meta’da bildirim/itiraz mekanizmeleri: Komisyon, Meta’nın Facebook ve Instagram platformlarında kullanıcıların yasa dışı içeriği bildirmesini veya moderasyon kararlarına itiraz etmesini zorlaştıran karmaşık arayüzler ve yönlendirmeler (kamuoyunda “dark patterns” olarak bilinen uygulamalar) tespit etti. Bu durum, içerik şikâyet süreçlerinin etkinliğini zayıflatabiliyor.

• TikTok cephesinde de şeffaflık sorunu: TikTok hakkında da araştırmacılara veri erişimi konusundaki sınırlamalar öne çıktı; şirket GDPR ile uyum gerekçesiyle bazı veri-paylaşımı taleplerine itiraz etmişti. Komisyonun ön incelemesi erişim eksikliğini özellikle vurguluyor.

Olası yaptırımlar ve süreç nasıl ilerleyecek?

DSA ihlali tespit edilirse, düzenleme çerçevesinde uygulanabilecek idari para cezaları şirketlerin yıllık küresel cironunun %6’sına kadar çıkabiliyor. Komisyonun duyurusu şu aşamada ön inceleme niteliğinde; firmalara savunma yapma, eksikleri giderme ve Komisyon ile iş birliği sürecinde bulunma hakkı tanınıyor. Nihai karar ve olası yaptırımlar takip edilecek.

AB’nin öncelikleri ve yetkili açıklamaları

Komisyon, DSA’nın amaçlarından biri olarak platformların şeffaflık sunmasını, bağımsız araştırmaları mümkün kılmasını ve kullanıcıların yasa dışı içerikleri kolayca bildirebilmesini gösteriyor. Komisyon yetkilileri teknoloji egemenliği, güvenlik ve demokratik süreçlerin korunması bakımından kuralların titizlikle uygulanacağını belirtti.

Şirketlerin açıklamaları

Meta yetkilileri, Komisyonun ön bulgularına katılmadıklarını; DSA’ya uyum için zaten değişiklikler yaptıklarını ve yetkililerle iş birliği içinde olacaklarını açıkladı. TikTok ise Avrupa’daki kullanıcı güvenliğine bağlı kalmaya devam edeceklerini ancak bazı veri erişimi taleplerinin GDPR ile çakışabileceğini öne sürdü.

Uzman görüşü — olası etkiler

Dijital politika uzmanları ve hukukçular, Komisyonun ön incelemesinin sektör genelinde araştırmacı veri erişimi, kullanıcı arayüzü tasarımı ve içerik bildirim süreçleri konusunda daha sıkı düzenleme ve denetim sinyali verdiğini söylüyor. Araştırmacı erişimindeki kısıtlar, genç kullanıcıların maruziyeti gibi önemli konularda bağımsız çalışmaları zorlaştırarak politika yapımını etkileyebilir.

Ne olacak? (Kısa yol haritası)

1. Komisyonun ön incelemesi resmi bir ihlal kararı değil; şirketlere yanıt hakkı verildi.

2. Şirketler savunmalarını yaptıktan sonra Komisyon nihai değerlendirmesini açıklayacak; gerekirse düzeltilmesi istenen uygulamalar veya cezalar gündeme gelecek.

2000’li yıllardaki internet forumlarının yerini almasıyla bilinen sosyal medya platformu Reddit, yapay zeka şirketi Perplexity AI ile üç veri sağlayıcısına, platformundaki içerikleri yasa dışı yollarla topladıkları ve yapay zeka sistemlerini bu verilerle eğittikleri gerekçesiyle dava açtı.

Teknoloji portalı The Verge’ün haberine göre Reddit, dava dilekçesinde sanıkları “platformdaki telifli içeriklere yönelik veri koruma önlemlerini sanayi ölçeğinde yasa dışı biçimde delmekle” suçladı.

BANKA SOYGUNCULARINA BENZETTİLER

Şirket, Perplexity AI ile birlikte veri sağlayıcıları SerpApi, Oxylabs ve AWMProxy’yi de davada taraf olarak gösterdi. Reddit, bu firmaları “kasadaki parayı alamayacaklarını anlayınca para taşıyan zırhlı aracı soyan banka hırsızlarına” benzetti.

Dava dilekçesinde Perplexity’nin bu veri toplama şirketlerinden en az birinin müşterisi olduğu belirtildi.

Reddit, “Perplexity, ‘yanıt motorunu’ beslemek için ihtiyaç duyduğu Reddit verilerine ulaşmak adına her yolu deniyor ancak rakiplerinin aksine Reddit ile doğrudan bir anlaşma yapmayı reddediyor” ifadelerini kullandı.

GEÇEN YILKİ İHTARA RAĞMEN VERİ TOPLAMA ARTTI

Reddit, dava dilekçesinde, geçen yılın mayıs ayında Perplexity’ye platformdan veri toplamasını durdurması için ihtarname gönderdiğini belirtti.

Şirkete göre Perplexity, bu ihtara cevaben Reddit verilerini yapay zeka modellerini eğitmekte kullanmadığını ve sitenin robots.txt yönergelerine saygı göstereceğini taahhüt etti.

Bununla birlikte Reddit, bu tarihten sonra Perplexity’nin platformundaki Reddit kaynaklı alıntıların sayısının arttığını savundu.

Reddit’in iddiasına göre şirket, bu durumu test etmek amacıyla yalnızca Google’ın arama robotlarının erişebileceği bir paylaşım oluşturdu.

Kısa bir süre sonra Perplexity’nin sisteminde bu paylaşımın içeriği yeniden üretildi.

Reddit, “Perplexity’nin bu içeriğe erişmesinin tek yolu, Google arama sonuçlarını taramak ve elde ettiği veriyi doğrudan kendi yanıt motoruna entegre etmekti” değerlendirmesini yaptı.

YAPAY ZEKA EĞİTİMİ İÇİN DEĞERLİ BİR KAYNAK

Kullanıcıların paylaşımlarından oluşan devasa veri tabanı, Reddit’i yapay zeka sistemleri için önemli bir kaynak haline getiriyor.

Platform yönetimi, 2023 yılında veri erişim politikalarını yeniden düzenlemiş ve içeriklerinin ticari kullanımına karşı koruma amacıyla ücretli erişim modeli getirmişti.

Söz konusu karar, o dönemde büyük protestolara yol açmıştı.

Reddit, bu adımların ardından OpenAI ve Google ile veri lisanslama anlaşmaları imzaladı.

Aynı zamanda iirket, başka şirketlerle de benzer işbirlikleri için görüşmeler yürütüyor.

Öte yandan Reddit, bu yılın başlarında da Reddit verilerine izinsiz eriştiği gerekçesiyle yapay zeka şirketi Anthropic’e karşı benzer bir dava açmıştı.

OpenAI’nin kısa süre önce kullanıma sunduğu video yapım uygulaması Sora 2, kullanıcıların yapay zeka aracılığıyla kısa videolar üretmesini sağlıyor. Ancak uygulama, “cameo” (görünme izni) özelliği sayesinde kullanıcıların başkalarının yüzlerini videolara yerleştirebilmesine olanak tanıyor. Bu durum, bazı kullanıcıların gerçek kişilerin yüzlerini kullanarak fetiş içerikli videolar üretmesine yol açtı.

“BEN BUNA ONAY VERMEDİM”

Uygulamayı kullanan gazeteci Katie Notopoulos, kendi yüzünü açık olarak kullanılabilir hale getirdikten kısa süre sonra, yüzünün hamile, dev ya da şişkin vücutlu karakterlerde kullanıldığı çok sayıda video gördüğünü açıkladı.

Business Insider yazarı Notopoulos, bu videoların büyük bölümünün açıkça fetiş türüne girdiğini belirtti ve “Bu içerikler beni rahatsız etti, çünkü bunlar potansiyel olarak cinsel haz için üretilmiş videolar ve ben buna onay vermedim” dedi.

Söz konusu kullanıcı hesaplarının yalnızca fetiş temalı videolardan oluştuğunu belirten Notopoulos, “Kendi yüzümün bu şekilde kullanılması tedirgin edici. Ben bile böyle hissediyorsam, sıradan bir kullanıcı bundan çok daha fazla rahatsız olur” ifadelerini kullandı.

“KADINLARIN AZ OLMAMASINA ŞAŞMAMAK GEREK”

Notopoulos ayrıca, “Bu tür içerikler internette her zaman vardı, ancak ilk kez bu kadar kolay bir şekilde, gerçek insanların yüzleriyle üretiliyor. Kadınların bu platformda az olmasına şaşmamak gerek” dedi.

Sora uygulamasında yaşayan ünlülerin yüzlerinin kullanılmasına izin verilmiyor; ancak ölmüş ünlülerle ilgili videolar yapılabiliyor. Bu durum, kısa süre önce Martin Luther King Jr.’ın benzer şekilde kullanılması üzerine kamuoyunda tepki yaratmış ve OpenAI ilgili videoları durdurmuştu.

Öte yandan uygulamada genç kullanıcıların da benzer şekilde yetişkin içerik üreticileriyle birlikte videolar yaptığı tespit edildi. Bu durum, OpenAI’nin ebeveyn kontrolleri ve yaş sınırlamaları konusundaki politikalarını yeniden gündeme getirdi.