Güney Kore ve ABD’den araştırmacılar, yaşlanmanın yalnızca bireysel hücre süreçlerinden ibaret olmadığını, kan yoluyla vücutta yayılabilecek “bulaşıcı” bir mekanizma olabileceğini ortaya koydu.

Hakemli bilimsel dergi Metabolism’de yayınlanan çalışmada, insan hücreleri ve fareler üzerinde yapılan deneylerde, yaşlı bireylerden alınan HMGB1 adlı DNA düzenleyici proteinin genç hücrelere enjekte edilmesiyle, bu hücrelerin hızla yaşlanma belirtileri göstermeye başladığı bulundu.

YAŞLANMA SİNYALİ TAŞIYAN PROTEİN

Normalde hücre çekirdeğinde bulunan HMGB1, DNA’yı düzenleyen bir protein. Ancak hücre yaşlanmaya başladığında veya strese girdiğinde çekirdekten salınarak hücrenin bölünmeyi durdurduğu ve bozulmaya başladığı “senesens” sürecini tetikliyor.

Araştırma ekibine göre HMGB1’in iki formu var. İndirgenmiş (reduced) form, oksijen azlığında ortaya çıkıyor ve sağlıklı hücrelere bağlandığında onları da yaşlandırıyor. Oksitlenmiş (oxidized) form ise aynı etkiyi göstermiyor; hücreler normal şekilde bölünmeye devam ediyor.

Çalışmada, insan böbrek, akciğer, kas ve cilt hücreleri indirgenmiş HMGB1’e maruz bırakıldığında, bu hücreler hızla yaşlanma belirtileri (senesens) ve iltihap molekülleri salgılamaya başladı. Oksitlenmiş formda ise hücreler sağlıklı kaldı.

Fare deneylerinde de benzer sonuçlar elde edildi. Genç, sağlıklı farelere indirgenmiş HMGB1 enjekte edildiğinde, sadece bir hafta içinde erken yaşlanma belirtileri gözlendi.

YAŞLILARDA YÜKSEK SEVİYEDE

70-80 yaş aralığındaki yetişkinlerden alınan kan örneklerinde indirgenmiş HMGB1 seviyesinin, 40’lı yaşlardaki bireylere kıyasla çok daha yüksek olduğu belirlendi. Aynı durum yaşlı laboratuvar farelerinde de görüldü.

Kore Üniversitesi’nden araştırmacı Ok Hee Jeon, “Bu çalışma, yaşlanma sinyallerinin yalnızca bireysel hücrelerle sınırlı olmadığını, kan yoluyla sistem genelinde iletilebileceğini gösteriyor” dedi.

Bu bulgular, yaşlanmanın hücreden hücreye adeta “mikroskobik vampirler” gibi yayıldığını ortaya koyarken, ileride yaşlanmayı yavaşlatmaya yönelik tedaviler için de yeni bir hedef sunuyor.

Araştırmacılar, çalışmanın henüz erken aşamada olduğunu ancak yaşlanma mekanizmalarını anlamada kritik bir adım niteliği taşıdığını belirtiyor.

Güneş Sistemi’nin iç bölgelerine yüksek hızla yaklaşan gizemli cisim 3I/ATLAS hakkındaki kanıtlar onun bir kuyrukluyıldız olduğunu gösterse de bir grup bilim insanı buna ikna olmuyor.

Harvard Üniversitesi’nden uzaylılara dair iddialarıyla ünlü astronom Avi Loeb, bu cismin dünya dışı bir uygarlık tarafından gönderilmiş olabileceği olasılığını gündeme getiriyor.

Loeb, geçen ay kaleme aldığı blog yazısında büyük ihtimalle 3I/ATLAS’ın doğal bir kuyrukluyıldız olduğunu kabul etmişti. Ancak Astronomy & Astrophysics dergisine gönderdiği yeni bir mektupta bu görüşünü sorguladı.

“KUYRUK YOK, SORUNLAR ÇOK”

Kuyrukluyıldızlar genellikle Güneş’e yaklaştıkça gaz ve tozdan oluşan parlak bir kuyruk geliştirir. Ancak uluslararası bir astronom ekibinin makalesine göre 3I/ATLAS, gözlem sürecinde artan toz aktivitesi ve kızarmaya başlayan renkler gösterse de görünür bir kuyruğa sahip değil.

Araştırmacılar, bunun muhtemelen gözlem açısına bağlı olduğunu veya toz üretiminin düşük seviyede kalmasından kaynaklandığını düşünüyor.

Bilim insanları, Güneş ışığı altındaki yıldızlararası maddeleri daha iyi anlamak için gözlemlerin devam etmesi çağrısında bulundu. Loeb de bu çağrıyı destekleyerek, “Ne kadar çok veri toplarsak, bilim insanlarının 3I/ATLAS’taki anormallikleri geleneksel düşünce halısının altına süpürmesi o kadar zorlaşır” dedi.

HUBBLE’DAN SIRADIŞI GÖZLEMLER

Loeb, NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu’nun çektiği ilk görüntülerde cismin çekirdeğinin çok daha büyük bir toz bulutuyla çevrili olduğunu ve toz yayılımının Güneş’e doğru hareket yönünde olduğunu belirtti. Bu durum, tipik kuyrukluyıldızlarda görülen geriye doğru uzanan kuyruğun aksine farklı bir yapı sergiliyor.

Ayrıca Loeb ayrıca, cismin yörüngesinin Jüpiter, Mars ve Venüs’e olağandışı derecede yakın geçecek şekilde “ince ayarlanmış” göründüğünü, bunun doğal olarak gerçekleşme ihtimalinin son derece düşük olduğunu savunuyor.

Hesaplamalarına göre yaklaşık 20 kilometre çapındaki bu cisim, 10 bin yılda bir görülebilecek büyüklükte.

ALTI PUAN VERDİ

Loeb ve ekibi, gök cisimlerinin uzaylı teknolojisi olma olasılığını ölçmek için “Loeb Ölçeği” adını verdikleri bir sistem geliştirdi. Ölçek; yörünge anormallikleri, tayfsal özellikler, geometrik yapılar gibi gözlemlerden yola çıkarak 1’den (muhtemelen doğal) 10’a (kesin yapay) kadar puan veriyor.

Loeb, mevcut verilere dayanarak 3I/ATLAS’a 6 puan verdiğini, ancak bu değerlendirmenin yeni veriler geldikçe değişebileceğini söyledi.

Astronom ayrıca, bilimsel topluluğun, ne kadar sıra dışı olursa olsun, ilk temas ihtimalini tamamen göz ardı etmemesi gerektiğini vurguladı:

“Bilimsel yöntem, tüm olasılıkların sorulmasına ve verilerle doğrulanıp çürütülmesine dayanır. Kesin veriler toplanmadan, merak kaynaklı soruları bastırmak bilim karşıtıdır.”

OpenAI perşembe akşamı Türkiye saatiyle 20.00’de canlı bir tanıtım etkinliği düzenleyerek yeni modeli GPT-5’i duyurdu.

2022’de ChatGPT’yi piyasaya süren ve dünya genelinde büyük bir yapay zeka yarışına öncülük eden şirket, o zamandan beri insan seviyesinde yapay zekanın geleceği güne dair vaatlerde bulunuyor. GPT-5’in de “yapay genel zeka / YGZ” adı verilen bu son derece gelişkin teknolojiye yakın olacağına inananlar var.

Şirket CEO’su Sam Altman, yakın zamanda konuyla iligli birden fazla sansasyonel açıklamada bulunmuş ve GPT-5’in gelişmişlik seviyesiyle kendisini korkuttuğunu söylemişti.

Etkinlikte yeni modelin daha “insansı” hissettirdiği ifade edilirken, şirket CEO’su Sam Altman, artık kullanıcının yapay zeka yanıtlarına daha fazla güvenebileceğini, modelin sağlıkla ilgili -eskiye kıyasla- daha doğru bilgiler vereceğini ve GPT‑5’in yalnızca bir araç olarak değil, aynı zamanda görevleri kendi başına yerine getirebilen bir asistan sistemine atılan bir adım olarak görülebileceğini belirtti.

Şirketin sosyal medya hesaplarından canlı yayınlanan etkinlikte sektörün ileri gelen isimleri GPT-5’i denedikten sonra yorumlarını da izleyicilerle paylaştı.

“HİÇ GÖRMEDİĞİMİZ BİR KİŞİLİĞE SAHİP”

Aralarında Cursor, Github, Canva ve Uber gibi teknolojinin çeşitli dallarından şirketlerin yöneticileri de etkinliğe katıldı. Kendi ürünleri doğrultusunda GPT-5 ile yaptıkları çalışmaları değerlendiren iş insanlarının ilk görüşleri çoğunlukla olumluydu.

Tom’s Guide’a göre o isimlerin GPT-5’le ilgili değerlendirmeleri şu şekilde:

Cursor Kurucu Ortağı & CEO’su Michael Truell: “Ekibimiz, GPT-5’in olağanüstü derecede zeki, yönlendirmesi kolay ve başka hiçbir modelde görmediğimiz bir kişiliğe sahip olduğunu gördü. Sadece karmaşık ve derinlemesine gizlenmiş hataları yakalamakla kalmıyor, aynı zamanda uzun süreli, çok adımlı görevleri arka planda yürütebiliyor. Önceden diğer modellerin takılıp kaldığı türden işler bunlar. Artık GPT-5, PR planlamasından uçtan uca inşalara kadar her konuda günlük yardımcımız oldu.”

Windsurf Mühendislik Lideri Edison Zhang: “GPT-5, gerçek dünya yazılım mühendisliği görevlerini ölçen iç değerlendirmelerimizde en iyi model oldu. Diğer ileri düzey modellerle karşılaştırıldığında, araç kullanımı hatalarında yüzde 50 azalma gördük. Karmaşık görevleri tutarlı ve anlaşılır şekilde çözmekte istikrarlı bir başarı gösteriyor.”

JetBrains CEO’su Kirill Skrygan: “GPT-5 kodlama için ezber bozan bir gelişme. Varsayılan model olarak ayarlandığında JetBrains Yapay Zeka Asistanı ve kodlama ajanı Junie’nin performansını ve kalitesini 1.5 kat artırdı. Yeni kodsuz platformumuz Kineto’da ise GPT-5, tasarım, arayüz ve genel uygulama deneyiminde iki kat kalite sağladı.”

GitHub CEO’su Thomas Dohmke: “Değerlendirmelerimizde, OpenAI’ın GPT-5 modelinin gelişmiş akıl yürütme yetenekleriyle o3’ün ötesine geçtiğini gördük. Bu, geliştiricilerin refactoring’den büyük kod tabanlarında gezinmeye kadar daha karmaşık sorunları çözmesini sağlıyor. GPT-5’i GitHub Copilot’a entegre ederek milyonlarca geliştiriciye bu yeni zekayı sunmaktan heyecan duyuyoruz.”

Factory Kurucu Ortağı & CTO’su Eno Reyes: “GPT-5 planlama ve uzun bağlamlı görevlerde olağanüstü. Özellikle Factory’nin Code Droid’inde karmaşık yeniden düzenleme işlemlerini eşzamansız biçimde yürütmede çok başarılı. Etki haritalama, bağlam toplama, adım adım plan önerme, doğru değişiklikler yapma, testleri güncelleme ve sürekli entegrasyonu çalıştırma gibi görevlerde güçlü bir ajan kapasitesi sergiliyor.”

GitLab CTO’su Sabrina Farmer: “GPT-5, karmaşık yazılım mühendisliği görevlerinde olağanüstü performans sunuyor. Daha az araç çağrısıyla daha sağlam ve sürdürülebilir kod üretiyor. Güvenilirliği ve verimliliği sayesinde yayına alma konusunda bize güven veriyor.”

Augment Code Kurucu Ortağı Guy Gur-Ari: “GPT-5, alanında en ileri kodlama modeli. Dosyalar arası akıl yürütme ve bağımlılık çözümlemede çok başarılı. Büyük kod değişikliklerini dikkatle ve doğrulama ile yapabiliyor. Çoklu dosya ve proje çapında sınırlamaları anlayarak yapılan değişikliklerde güçlü bir tercih.”

Vercel CEO’su ve Kurucusu Guillermo Rauch: “GPT-5 tüm kıyaslamaları geçti. v0.dev için kullandığımızda gördük ki, hem estetik anlayışı hem de kod kalitesi açısından en iyi ön yüz (frontend) yapay zeka modeli. Bilgisayar bilimi ile estetik duygunun kesişiminde başarılı ve sadece kod tamamlama değil, tam teşekküllü çok cihazlı uygulamalar geliştirmede de çığır açıyor.”

Cognition Kurucu Ortağı & CEO’su Scott Wu: “GPT-5, GPT-4.1 gibi önceki OpenAI modellerine göre büyük bir sıçrama. Karmaşık kod anlama gerektiren görevlerde parlıyor. Junior yazılım mühendisliği değerlendirmelerimizde özellikle kod keşfi ve planlamada güçlü.”

Manus Kurucu Ortağı & Baş Bilim İnsanı Yichao ‘Peak’ Ji: “GPT-5 büyük bir adım. Dahili testlerimizde şimdiye kadar gördüğümüz en iyi performansı verdi. Henüz tek bir satır kod değiştirmeden ya da istem özelleştirmeden bile ajans görevlerinde harikaydı. Yeni başlangıç istemleri ve araç kullanımında hassas kontrol, stabilite ve yönlendirilebilirlikte büyük sıçrama sağladı.”

Mercado Libre Teknoloji Başkan Yardımcısı Oscar Mullin: “GPT-5, test ettiğimiz tüm modeller arasında en güçlü performansı sergiledi. Araç yürütme doğruluğunda o4-mini’ye göre yüzde 9, GPT-4.1’e göre yüzde 36 artış; araç+mesaj doğruluğunda ise yüzde 24 ve yüzde 47 artış gördük. Yeni ‘verbosity’ parametresi, yanıtların ayrıntı düzeyini optimize etmede önemli bir rol oynuyor.”

Notion AI Mühendislik Lideri Abishek Modi: “GPT-5, zeka ve hız arasında mükemmel bir denge kuruyor. Notion AI için kullandığımız ilk akıl yürütme modeli olarak, uzun vadeli görevlerde yüzde 15 daha yüksek başarı oranı sunuyor. Düşük akıl yürütme modunda bile hızlı yanıtlar veriyor ve karmaşık işleri tek adımda çözmek için ideal.”

Genspark Kurucu Ortağı & CTO’su Kay Zhu: “GPT-5, Genspark’ın Super Agent kıyaslamasında GPT-4.1’e göre yüzde 79 daha fazla memnuniyet sağladı. Bu testler karmaşık araç kullanımı ve uçtan uca görevleri içeriyor. Tatmin etmeyen yanıt oranı yüzde 34 azaldı. HTML ve PowerPoint üretiminde daha modern ve estetik sonuçlar verdi; yönergelere bağlılığı da çok daha güçlü.”

Zendesk Ürün, Mühendislik ve Yapay Zeka BaşkanıShashi Upadhyay: “Zendesk’te GPT-5’i doğrudan üretim süreçlerimize entegre ediyoruz. Yapay zeka  ajanlarımızda daha eksiksiz yanıtlar vererek ayrıntı kaçırma oranını yüzde 20’den fazla azalttı. App Builder’da yüzde 25–30 daha hızlı çalışıyor ve dakikada 3–4 kat daha fazla istem yinelemesi yapılmasını sağlıyor. Bu da müşteri geliştirmelerini ciddi şekilde hızlandırıyor.”

Canva AI Ürünleri Başkanı Danny Wu: “GPT-5 gerçek bir zeka sıçraması. Özellikle kodlama, çok adımlı görevler ve ajan sistemleri alanlarında bizi etkiledi. Değerlendirmelerimizde karmaşık görevleri tamamlama oranında yüzde 44 artış sağladı.”

BBVA Küresel Yapay Zeka Adaptasyon Başkanı Elena Alfaro: “GPT-5, yalnızca daha derin ve faydalı yanıtlar sağlayarak insan-yapay zeka etkileşimini geliştirmekle kalmadı, çok adımlı görev otomasyonuna da önemli katkılar sağladı. Kod yazma ve teknik görevlerde dikkat çekici. ChatGPT’de, normalde 2-3 hafta sürecek stratejik bir işi birkaç saate indirdi. Hızlı, İspanyolca’da oldukça isabetli ve önceki modellere göre iki kat hızlı.”

Uber Küresel Ürünler Başkanı Jai Malkani: “Uber’de, yapay zeka ile gerçek zamanlı hizmet sunumunu yeniden tasarlıyoruz. Özellikle GPT-5’in ‘nectarine’ varyantı, küresel pazar yerimizde daha hassas, bağlama duyarlı deneyimler sunmamıza imkân tanıyor. Yapılandırılmış akıl yürütme, akıcı diyalog ve genel performans açısından ciddi kazançlar görüyoruz. Ajan sistemlerimizi ölçeklendirmeye devam ederken, GPT-5’in bu süreci destekleyeceğinden eminiz.”

Lowe’s CIO’su Seemantini Godbole: “Lowe’s olarak, gelişmiş yapay zekayı çalışanlarımızın müşterilere daha iyi yardımcı olabilmesi için sunmaya odaklandık. GPT-5 sayesinde kurumsal ekipler artık planlama, analiz, araştırma ve çok adımlı görevlerde mükemmel yanıtlarla AI destekli kişisel bir asistanla çalışıyor gibi hissediyor.”