Gizlilik odaklı hizmetleriyle tanınan Proton, son yıllarda Proton Mail, Proton VPN ve benzeri uygulamalarıyla dikkat çekmişti. Geçen yıl ise yapay zeka alanına ilk adımını, Proton Mail’e entegre ettiği yazı asistanı Scribe ile atmıştı. Scribe, kullanıcıların verileri büyük teknoloji şirketlerine gitmeden yapay zeka desteğinden faydalanmasını sağlamıştı.

Şimdi ise şirket, yeni ve iddialı bir ürünle sahnede: Lumo adlı tam donanımlı bir yapay zeka sohbet asistanı.

TAMAMEN GİZLİLİK ODAKLI

BGR’ye göre Lumo, rakipleri olan ChatGPT, Gemini ya da Claude gibi modellerin aksine tamamen gizliliği ön planda tutuyor. Bu da şu anlama geliyor:

– Tüm sohbetler uçtan uca şifreleniyor.

– Hiçbir sohbet kaydı tutulmuyor.

– Sohbet geçmişi yalnızca kullanıcının cihazında (bulutta değil) saklanıyor.

– Veriler hiçbir şekilde model eğitimi için kullanılmıyor.

Şirketin kullandığı “zero-access encryption” sayesinde, veriler saklansa bile şirketin sunucularında dahi okunamaz durumda olacak.

Bu yaklaşım, bugüne kadar Meta, OpenAI, Anthropic gibi şirketlerin yapay zeka sistemlerinde sıkça eleştirilen veri toplama uygulamalarına güçlü bir alternatif olabilir. Zira bu sistemlerde yapılan sohbetlerin eğitim verisi olarak saklanabileceği uyarısı sıkça yapılıyor. Lumo, bu kaygıları tamamen ortadan kaldırmayı hedefliyor.

AÇIK KAYNAKLI

Lumo, Proton’un 11 yıldır hizmetlerinde uyguladığı “sıfır erişim şifreleme” prensibiyle inşa edildi. Dikkat çeken diğer özellikler şunlar:

– Tamamen açık kaynaklı bir büyük dil modeliyle çalışıyor.

– Tüm kodlar, Avrupa’daki sunucularda barındırılıyor ve şeffaf biçimde erişilebilir.

– Lumo, web araması yapabiliyor, dosya yüklemelerini destekliyor ve Proton Drive ile tam entegre çalışıyor.

– Proton Drive üzerinden Proton Docs (şifreli Google Docs alternatifi) ile de uyumlu.

NASIL KULLANILIR?

Sohbet botuna “me” uzantılı “luma.proton” adresinden erişmek mümkün. Android ve iPhone cihazlar için mobil uygulamalar da geliştirildi.

Lumo Plus aboneliği ise sınırsız sohbet, genişletilmiş sohbet geçmişi gibi özelliklere sahip. Abonelik ücreti aylık 12,99 dolar olarak belirlendi.

YAPAY ZEKAYLA MAHREMİYET MÜMKÜN MÜ?

Proton’un Lumo ile verdiği mesaj şu: Yapay zeka kullanmak zorunda kalmadan özel hayatınızdan vazgeçmek zorunda değilsiniz.

Açık kaynak kod, şifreleme teknolojileri ve kullanıcı odaklı veri politikaları sayesinde Lumo, gizliliğe önem veren kullanıcılar için güçlü bir alternatif olabilir.

Bu hamle, Proton’u yapay zekâ dünyasında hem teknolojik gelişme hem de etik ilke bakımından dikkatle izlenmesi gereken bir oyuncu haline getirebilir.

Takip ve Etkileşim

İlginizi çeken hesapları takip edebilir, gönderilere beğeni bırakabilir, yorum yapabilir ve paylaşabilirsiniz.

Gönderilere emojiyle tepki verebilir veya içerikleri kaydedebilirsiniz.

Akışınızı Kişiselleştirin

İlgi alanlarınıza göre kategorileri seçerek haber, yaşam, teknoloji gibi alanlarda özel içerikler görebilirsiniz.

Ana sayfanızda bu tercihlere uygun gönderiler öncelikli olarak gösterilir.

T3AI ile Etkileşim

Gönderilerde yapay zekâ asistanı T3AI’yi etiketleyerek sorular sorabilir, öneriler alabilirsiniz.

T3AI çok dilli içerikleri analiz eder, etik değerlere uygun yanıtlar üretir.

Bildirimler ve Ayarlar

Bildirim ayarlarından etkileşimler, takipler ve cevaplar hakkında anlık bildirimler alabilirsiniz.

Hesap ayarlarından gizlilik, güvenlik ve dil tercihleriniz üzerinde düzenlemeler yapabilirsiniz.

Günümüzde kullandığımız nükleer enerji, uranyum yakıtının atom çekirdeklerini parçalayarak (fisyon) elektrik üretmesiyle çalışıyor. Bu yöntem karbon salımı yapmasa da, tehlikeli radyoaktif atık üretiyor. İşte bu noktada bilim dünyasının uzun süredir peşinde olduğu çözüm devreye giriyor: Nükleer füzyon.

Güneş’in de içinde gerçekleşen füzyon, hidrojen çekirdeklerinin aşırı sıcak ve basınç altında birleşip helyuma dönüşerek muazzam enerji açığa çıkardığı bir süreç. Füzyon, karbonsuz, temiz ve neredeyse sonsuz enerji vadediyor. Ayrıca fisyonun aksine çok daha az radyoaktif atık üretiyor.

Ancak bu teknoloji henüz deneysel aşamada. Bugüne kadar bilim insanları ağırlıklı olarak tokamak adı verilen ve plazmayı manyetik alanla bir “halka” şeklinde tutan reaktörler üzerine çalıştı.

Tokamakların yanı sıra bir diğer ciddi aday da çok daha karmaşık bir sistem olan “stellarator” tipi reaktörler.

DÜNYA REKORU

Almanya’daki Wendelstein 7-X adlı stellarator reaktörü, nükleer füzyon alanında yeni bir dünya rekoru kırdı. Max Planck Plazma Fiziği Enstitüsü’nün yürüttüğü deneyde, bu gelişmiş reaktör 43 saniye boyunca kararlı bir plazma reaksiyonu sürdürmeyi başardı.

Bu rekor, yalnızca stellarator’lar için değil, tokamaklar dahil tüm füzyon reaktörleri için bugüne kadarki en uzun plazma sürelerinden biri anlamına geliyor. Daha önce Japonya’daki JT60U tokamakı ve İngiltere’deki JET tokamakı da rekorlar kırmıştı.

Wendelstein 7-X’in ulaştığı başarı, bilim dünyasının çok önem verdiği “üçlü çarpım (triple product)” düzeyini tokamak seviyelerine taşıdı.

Bu üç kritik faktör şunlar:

– Plazmadaki iyon yoğunluğu

– İyonların sıcaklığı

– Enerjinin ne kadar süre plazmada hapsolduğu (ısı yalıtımı süresi)

43 saniyelik deneyde, bu değerler füzyonun ticari üretime geçişi için gerekli eşiğe hiç olmadığı kadar yaklaştı.

30 MİLYON DERECE

Bu başarı, birçok ülkenin ortak çalışmasıyla mümkün oldu. ABD Enerji Bakanlığı’na bağlı Oak Ridge Ulusal Laboratuvarı, reaktöre özel bir yakıt enjektörü geliştirdi. İspanya’daki CIEMAT ve Macaristan’daki HUN-REN Enerji Araştırma Merkezi de katkı sağladı.

Reaktör, 43 saniye boyunca dondurulmuş hidrojen iyonlarından oluşan 90 adet pelet ile beslendi. Plazma, mikrodalga ısıtma yöntemiyle 30 milyon dereceye kadar ısıtıldı. Bu işlem, “elektron siklotron rezonansı” adı verilen ve füzyon için en verimli ısıtma yöntemiyle yapıldı.

Pelet enjektörü, otomatik atım frekanslarıyla çalışacak şekilde programlandı ki Popular Mechanics’e göre bu da füzyon tarihinde bir ilk.

“BİR DÖNÜM NOKTASI”

Max Planck Enstitüsü’nden Prof. Dr. Thomas Klinger, gelişmeyi şu sözlerle değerlendirdi:

“Yeni rekor, uluslararası ekip için muazzam bir başarı. Wendelstein 7-X’in potansiyelini etkileyici bir şekilde ortaya koyuyor. Uzun süreli plazmalarda üçlü çarpımı tokamak seviyelerine çıkarabilmek, ticari enerji üretimine uygun bir stellarator geliştirme yolunda çok önemli bir kilometre taşı.”

Bu rekor, insanlığın temiz, sürdürülebilir ve güvenli enerjiye ulaşma hayalini bir adım daha yaklaştırıyor. Ancak ortak düşünceye göre füzyon teknolojisinin kullanılabilir ve ticari seviyeye gelmesine halen çok yol var.