Araştırmalar aşırı işlenmiş gıdaların tüketildiği beslenme düzenlerinin kalp damar hastalıkları, metabolik hastalıklar ve hatta ruhsal bozukluklar da dahil olmak üzere 30’dan fazla sağlık sorununa yol açma riskini artırdığını ortaya koyuyor.

Cips ve şekerli atıştırmalıkların ultra işlenmiş yiyecekler olduğu ve sağlığa zarar verebileceği yaygın biliniyor. Ancak bazı paketlenmiş ve işlenmiş yiyeceklerin etiketlerinde yer alan sağlık iddiaları, hangi ürünlerin yararlı, hangilerinin zararlı olduğuna karar vermeyi zorlaştırabiliyor.

Gıda ve beslenme alanında uzman bilim insanı ve Yeni Güney Galler Üniversitesi’nde öğretim üyesi Dr. Emma Beckett, BBC Science Focus dergisinde kaleme aldığı yazıda, çoğu insanın “sağlıklı” zannettiği, ancak aslında işlenmiş gıda kategorisinde yer alan ürünleri sıraladı.

Paketli hazır yemekler

Marketlerdeki paketlenmiş hazır yemekler dengeli bir öğün sağlayabilecek kısayollar olarak pazarlanıyor. Ancak Dr. Beckett, “Hazır yemekler genellikle koruyucu maddeler ve dengeleyiciler içerir ve özellikle stabilite, gıda güvenliği ve lezzet artırma amaçlarıyla tuz oranı yüksektir” diye yazdı.

“Üreticiler daha az malzeme kullanırsa hazır yemekler yaratmak daha kolay ve ucuzdur. Bu, bu ‘yemeklerin’ genellikle dengesiz ve sebze açısından düşük olmasına yol açar.”

Bitki sütleri

Bitkisel sütler de süt ürünlerine alternatif olarak pazarlanırken, bunların ‘bitkisel’ olması daha sağlıklı bir seçenekmiş gibi görünmeleriyle sonuçlanıyor. Ancak gıda uzmanının görüşü farklı.

“Süt ürünleri asgari düzeyde işlenirken, bitkisel sütler aşırı işlenir. Bitkiler ısıtılır, suyu çıkarılır, toz haline getirilir ve yüzde 2 kadar düşük seviyelerde suda yeniden oluşturulur. Kalsiyum gibi temel besinler daha sonra eklenir ancak dibe çöker. Karton iyi ve sık çalkalanmazsa, dışarı çıkmazlar.”

Beckett ayrıca, “Bitkisel sütler, geleneksel sütü içemeyen veya içmek istemeyen kişiler için olmazsa olmazdır, ancak tüketimlerinin uzun vadeli etkileri yeterince incelenmemiştir. Bilgilerin çoğu, onlardan yapılan sütten değil, bitkilerin tamamı üzerinde yapılan çalışmalardan geliyor.”

Et ikameleri

Özellikle işlenmiş et tüketimini azaltmanın genel sağlığı iyileştirdiği biliniyor. Ancak eti neyle değiştirdiğiniz de önemli. Bitkisel sütleri gibi bazı bitkisel et ikameleri de “bitkilerden yapılmış” olmalarından dolayı “sağlık maskesi” takabiliyor.

Beckett bu noktada cipslerin ve bazı şekerlemelerin de bitkilerden yapıldığını, yani bitkiden elde edilen ürünlerin de sağlıklı olmayabileceğini vurguluyor.

“Fayda bitkileri doğal halleriyle yemekten gelir, yapay et oluşturmak üzere işlenen bitki içeriklerinden değil.”

Yemek yerine geçen içecekler

Reklamlarda tüketicileri tok tuttuğu ve zayıflamaya yardımcı olduğu iddiasıyla içecek şeklinde çeşitli öğün ikameleri tanıtılıyor. Bu ürünler aynı zamanda yoğun iş temposunda yemek yemeye vakit bulamayan bireylerin öğünlerini sağlıklı şekilde hızlı yoldan karşılamasını sağlamak üzere pazarlanıyor.

Beckett bu konuda, “Hastalık veya yaralanma, iştah düşüklüğü veya basit uygulama zorunluluğu gibi bazı durumlarda bunları bir mecburiyet haline getirebilir. Ancak, vücudumuzun ihtiyaç duyduğu tüm temel besinleri içerseler de, birkaç başka yönden eksiktirler” dedi.

“Doğal gıdalar sağlığı desteklediği bilinen bileşikleri (biyoaktifler) içerir. Yemek yerine geçenler ayrıca, yediğimiz şeyin tadını çıkarmamıza ve aynı şeyi tekrar tekrar tüketme riskini yaymamıza yardımcı olan çeşitlilikten yoksundur. Bu nedenle, diğer gıdalarla dengelenmeleri ve bunlara çok fazla güveniliyorsa profesyonel tavsiye alınması önemli.”

Kahvaltılık gevrekler

Beckett kullanımı giderek yaygınlaşan kahvaltılık gevreklerin durumunu ise “karışık” diye niteledi.

“Asgari düzeyde işlenmiş, şeker oranı düşük ve yulaf ve rendelenmiş buğday gibi örnekler sağlık yararlarıyla ilişkilendirilmiştir. Ancak diğerleri çok işlenmiş ve şeker oranı yüksek olanlardır. Bu da onları kahvaltıdan çok tatlıya benzetir.”

Granola/protein barlar

Bilim insanına göre granola ve protein barların sağlık sonuçları da karmaşık olabilir. “Barlar son derece işlenmiş olabilir ve tuz, şeker ile katkı maddelerini fazla içeriyor olabilir. Ancak yine de bağlam büyük bir rol oynuyor” diyen gıda uzmanı şöyle ekledi:

“Bu barlar tam gıdaların yerini alıyorsa, muhtemelen sağlık açısından iyi bir seçim değil. Ancak ‘çöp’ gıdaların yerini alıyorsa, o zaman bazı faydalar sağlayabilirler.”