Güneş Sistemi’ne dışarıdan gelen gizemli gök cismi 3I/ATLAS, birkaç hafta içinde NASA’nın Europa Clipper ve Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Hera uzay araçlarının yakınından geçecek.

Bilim insanları, 25 Ekim-6 Kasım 2025 tarihleri arasında gerçekleşmesi beklenen bu karşılaşmanın, insanlık tarihindeki ilk “yıldızlararası kuyruklu yıldız iyon kuyruğu gözlemi” olabileceğini söylüyor.

“KUYRUĞUNA DALACAĞIZ”

Avrupalı araştırmacıların henüz hakem onayından geçmeyen makalesine göre, iki uzay aracı 3I/ATLAS’ın iyon kuyruğu içine girecek. Bu durum, Güneş Sistemi dışından gelen bir cismin iyon kuyruğundaki parçacıkları doğrudan inceleme fırsatı sunacak.

İyon kuyruğu, kuyruklu yıldızın çekirdeğinden kopup milyonlarca kilometre uzağa kadar uzanan yüklü parçacıklardan oluşuyor. Bu tür kuyruklarla karşılaşmalar son derece nadir ve değerli, çünkü bilim insanlarına Güneş Sistemi’nin ötesinden gelen ham materyali doğrudan analiz etme imkanı veriyor.

Bu hesaplamalar, araştırmacıların geliştirdiği Tailcatcher adlı programla yapıldı. Yazılım, Güneş rüzgârı yönünü ve hızını dikkate alarak bir uzay aracının iyon kuyruğuna en yakın geçiş noktasını hesaplıyor.

3I/ATLAS için hesaplanan en yakın mesafe ise yaklaşık 8 milyon km.
Bilim insanları, Europa Clipper tüm iyon bileşenlerini ölçemese de, kuyruklu yıldızın iyon kuyruğunun yapısını ve bileşimini anlamada önemli veriler sağlayabileceğini belirtiyor.

“UZAYLI” TARTIŞMASI

Bu arada Güneş Sistemi’nden hızla geçmekte olan yıldızlararası nesne 3I/ATLAS, gökbilimcileri büyülemeye devam ediyor. İlk olarak Temmuz 2025’te keşfedilen ve bir şehir büyüklüğünde olduğu tahmin edilen bu nesne, hem bilimsel hem de spekülatif çevrelerde büyük yankı uyandırdı.

Çoğu bilim insanı onu doğal bir kuyruklu yıldız olarak değerlendirirken, Harvard Üniversitesi’nden astrofizikçi Dr. Avi Loeb, 3I/ATLAS’ın “yabancı bir teknoloji” ürünü olabileceğini öne sürüyor.

Loeb’in kısa süre önce verdiği bir röportajda esprili bir dille 29 Ekim tarihine işaret etmesi sosyal medyada ve basında spekülasyonlara neden oldu.

ANTİ-KUYRUK TARTIŞMASI

Hawaii’deki Keck II Teleskobu ile yapılan son gözlemler, 3I/ATLAS’ın Güneş yönünde uzanan bir “anti-kuyruk” sergilediğini ortaya koydu.
Harvard’lı gökbilimci Avi Loeb, geçtiğimiz hafta yayınladığı blog yazısında, bu fenomenin “alışılmışın dışında bir yönelim gösterdiğini” savunuyor.

Henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş bir çalışmada, araştırmacılar Keck verilerini kullanarak, nesnenin siyanür ve nikel gazı salımı yaptığını doğruladı. Bu gazların hem Güneş’e doğru hem de aksi yönde püskürtülmesi, “anti-kuyruk” olgusunun açık bir kanıtı olarak değerlendirildi.

Loeb’e göre en şaşırtıcı olan, 3I/ATLAS’ın beyaz ışık görüntülerinde klasik bir kuyruklu yıldız kuyruğunun izine rastlanmamasıydı. Normalde Güneş’ten gelen ışık basıncıyla toz parçacıkları geriye doğru itilip parlak bir kuyruk oluşturur. Ancak bu nesnede durum farklı görünüyor.

Diğer bilim insanları ise bu tuhaf görünümün doğal süreçlerle açıklanabileceğini belirtiyor. Dünya’nın uzaydaki konumu nedeniyle, bir kuyruklu yıldızın geniş kuyruğunun optik bir illüzyon yaratabileceği, ya da Güneş rüzgârının itiş gücüne direnebilen büyük toz tanelerinin Güneş yönünde bir uzantı oluşturabileceği düşünülüyor.

Kaliforniya Üniversitesi’nden gezegen bilimci Michael Busch, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Dönen bir kuyruklu yıldız çekirdeğinden çıkan büyük parçacıklar, yörünge boyunca hem önünde hem de arkasında birikerek bu görünümü oluşturabilir” diyor.

GÖZLEM KAMPANYASI

Ancak bu olağandışı davranışlar nedeniyle Uluslararası Asteroit Uyarı Ağı (IAWN), 3I/ATLAS’ı özel inceleme listesine aldı. Bu, ağın tarihinde ilk kez bir yıldızlararası nesnenin “potansiyel tehdit değerlendirme” kampanyasına dahil edilmesi anlamına geliyor.

IAWN, dünya genelindeki teleskoplar ve gözlemevleriyle iş birliği yaparak Dünya’ya yakın nesneleri izliyor ve olası çarpışma risklerini değerlendiriyor.

Yetkililer, 3I/ATLAS’ın yörüngesini tahmin etmenin “benzersiz zorluklar” içerdiğini belirterek nesneyi “Comet Astrometry Campaign” adlı özel izleme programına ekledi.

IAWN, 27 Kasım 2025-27 Ocak 2026 tarihleri arasında küresel bir gözlem ve eğitim tatbikatı başlatacak.

Bu süreçte dünya çapındaki teleskoplar ve takip sistemleri 3I/ATLAS’a odaklanarak, bu yıldızlararası ziyaretçinin gökyüzündeki tam konumunu belirlemeye çalışacak.

AB Komisyonu, Meta ve TikTok’u DSA Şeffaflık Yükümlülüklerini İhlal Etmekle Ön İncelemede Buldu

Yazar: Fatih Doğan / FatihDoganMedya
Tarih.Saat: 25 Ekim 2025 — 10:00 (Europe/Istanbul)
Okuma Süresi: ~3 dakika
Kelime Sayısı: 492

Avrupa Komisyonu, Meta (Facebook/Instagram) ve TikTok’un Dijital Hizmetler Yasası (DSA) kapsamındaki şeffaflık yükümlülüklerini ihlal ettiğini ön incelemede tespit etti. Araştırmacılara veri erişimi eksiklikleri ve Meta’nın bildirim/itiraz mekanizmalarında ‘dark pattern’ iddiaları öne çıkıyor. (Komisyon basın bildirimi: 24 Ekim 2025)

AB Komisyonu ön incelemede: Meta ve TikTok şeffaflık yükümlülüklerini ihlal etti

Avrupa Komisyonu, 24 Ekim 2025 tarihli ön inceleme açıklamasında Meta (Facebook/Instagram) ve TikTok’un Dijital Hizmetler Yasası (DSA) kapsamında getirdiği şeffaflık yükümlülüklerini yerine getirmediğine dair ön bulgularını açıkladı. Komisyon, iki platformun araştırmacılara yeterli erişimi sağlamada eksiklikler olduğunu tespit etti.

Neler tespit edildi?

• Araştırmacılara erişim eksikliği: Komisyon ön incelemesi, TikTok ve Meta’nın bağımsız araştırmacılara kamuya açık verilere yeterli, anlamlı erişim sunmadığını belirtti. Bu tür veriler, platformların sistemik risklerinin bağımsız değerlendirilmesi için kritik sayılıyor.

• Meta’da bildirim/itiraz mekanizmeleri: Komisyon, Meta’nın Facebook ve Instagram platformlarında kullanıcıların yasa dışı içeriği bildirmesini veya moderasyon kararlarına itiraz etmesini zorlaştıran karmaşık arayüzler ve yönlendirmeler (kamuoyunda “dark patterns” olarak bilinen uygulamalar) tespit etti. Bu durum, içerik şikâyet süreçlerinin etkinliğini zayıflatabiliyor.

• TikTok cephesinde de şeffaflık sorunu: TikTok hakkında da araştırmacılara veri erişimi konusundaki sınırlamalar öne çıktı; şirket GDPR ile uyum gerekçesiyle bazı veri-paylaşımı taleplerine itiraz etmişti. Komisyonun ön incelemesi erişim eksikliğini özellikle vurguluyor.

Olası yaptırımlar ve süreç nasıl ilerleyecek?

DSA ihlali tespit edilirse, düzenleme çerçevesinde uygulanabilecek idari para cezaları şirketlerin yıllık küresel cironunun %6’sına kadar çıkabiliyor. Komisyonun duyurusu şu aşamada ön inceleme niteliğinde; firmalara savunma yapma, eksikleri giderme ve Komisyon ile iş birliği sürecinde bulunma hakkı tanınıyor. Nihai karar ve olası yaptırımlar takip edilecek.

AB’nin öncelikleri ve yetkili açıklamaları

Komisyon, DSA’nın amaçlarından biri olarak platformların şeffaflık sunmasını, bağımsız araştırmaları mümkün kılmasını ve kullanıcıların yasa dışı içerikleri kolayca bildirebilmesini gösteriyor. Komisyon yetkilileri teknoloji egemenliği, güvenlik ve demokratik süreçlerin korunması bakımından kuralların titizlikle uygulanacağını belirtti.

Şirketlerin açıklamaları

Meta yetkilileri, Komisyonun ön bulgularına katılmadıklarını; DSA’ya uyum için zaten değişiklikler yaptıklarını ve yetkililerle iş birliği içinde olacaklarını açıkladı. TikTok ise Avrupa’daki kullanıcı güvenliğine bağlı kalmaya devam edeceklerini ancak bazı veri erişimi taleplerinin GDPR ile çakışabileceğini öne sürdü.

Uzman görüşü — olası etkiler

Dijital politika uzmanları ve hukukçular, Komisyonun ön incelemesinin sektör genelinde araştırmacı veri erişimi, kullanıcı arayüzü tasarımı ve içerik bildirim süreçleri konusunda daha sıkı düzenleme ve denetim sinyali verdiğini söylüyor. Araştırmacı erişimindeki kısıtlar, genç kullanıcıların maruziyeti gibi önemli konularda bağımsız çalışmaları zorlaştırarak politika yapımını etkileyebilir.

Ne olacak? (Kısa yol haritası)

1. Komisyonun ön incelemesi resmi bir ihlal kararı değil; şirketlere yanıt hakkı verildi.

2. Şirketler savunmalarını yaptıktan sonra Komisyon nihai değerlendirmesini açıklayacak; gerekirse düzeltilmesi istenen uygulamalar veya cezalar gündeme gelecek.

Samanyolu’nun merkezinden yayılan gizemli gama ışınları, gökbilimciler tarafından “Galaktik Merkez GeV Fazlası (GCE)” olarak adlandırılıyor. 2009’da NASA’nın Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu verilerinde keşfedilen bu parlaklık, evrendeki en yüksek enerjili ışık türlerinden biri olsa da kaynağı hâlâ kesin olarak belirlenemedi.

Yeni bir araştırmaya göre, bu gama ışını fazlası iki olası kaynaktan biriyle açıklanabilir:

Karanlık madde parçacıklarının yok oluşu (WIMP’lerin çarpışması) veya yaşamının son evresindeki, hızla dönen nötron yıldızları olan milisaniyelik pulsarlar.

Almanya’daki Leibniz Astrofizik Enstitüsü’nden Moorits Mihkel Muru liderliğindeki ekip, süper bilgisayar simülasyonlarıyla Samanyolu’nun karanlık madde dağılımını modelledi.

“KUTULU” BİÇİM

Physical Review Letters dergisinde yayımlan bulgular, galaksimizin karanlık madde halesinin mükemmel şekilde küresel değil, hafifçe yassılaşmış olabileceğini gösterdi. Bu da, karanlık madde kaynaklı gama ışınlarının tıpkı pulsarlardan gelen ışık gibi “kutulu” bir biçim oluşturabileceği anlamına geliyor.

Bu sonuç, GCE’nin şeklinin karanlık madde olasılığını dışlamadığını, hatta karanlık madde hipotezinin az da olsa avantajlı olabileceğini ortaya koyuyor.

Araştırmacılara göre, her iki senaryo da hala geçerli: GCE’nin bir kısmı milisaniyelik pulsarlardan, bir kısmı ise karanlık madde etkileşimlerinden kaynaklanıyor olabilir.

Johns Hopkins Üniversitesi’nden astrofizikçi Joseph Silk, bulguları “Karanlık madde evreni şekillendiriyor. Bu gama ışınları onun ilk gerçek izleri olabilir” ifadeleriyle yorumladı.

Bilim insanları, yakında devreye girecek Cherenkov Teleskop Dizisi ve Güney Geniş Alan Gama Işını Gözlemevi sayesinde bu gizemin aydınlatılabileceğini umuyor.