Daha fazla hava durumu tahmini: 15 günlük hava durumu İstanbul
Bizimle İletişimde Kalın

Ekonomi

2025 Nobel Ekonomi Ödülü, “yaratıcı yıkım” teorisine verildi

Yayımlandı

2 ay önce

üzerinde

Kraliyet Bilimler Akademisi, bu yılın Nobel Ekonomi Ödülü’nün, teknolojik yeniliğin uzun vadeli ekonomik büyümeye nasıl yön verdiğini ele alan öncü araştırmalarıyla Joel Mokyr, Philippe Aghion ve Peter Howitt arasında paylaştırıldığını duyurdu.

Bugün yapılan açıklamada, ödülün Northwestern Üniversitesinden Joel Mokyr’e, Collège de France ve Londra Ekonomi Okulu’ndan (LSE) Philippe Aghion’a ve Brown Üniversitesi’nden Peter Howitt’e verildiği belirtildi.

Akademiye göre, ödülün yarısı Mokyr’e “teknolojik ilerleme yoluyla sürdürülebilir büyümenin ön koşullarını tanımladığı” için, diğer yarısı ise Aghion ve Howitt’e “yaratıcı yıkım yoluyla sürdürülebilir büyüme kuramı” için verildi.

Resmi adı “Alfred Nobel Anısına İsveç Merkez Bankası Ekonomi Bilimleri Ödülü” olan ödülün değeri 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 50 milyon Türk Lirası).

CNN televizyonunun aktardığına göre akademi, ödül sahiplerinin “teknolojik ilerlemenin verimliliği nasıl artırdığını, piyasaları nasıl şekillendirdiğini ve toplumları zaman içinde nasıl dönüştürdüğünü daha derin biçimde kavramamıza katkı sunduklarını” vurguladı ve çalışmalarının hem iktisat teorisini hem de siyasi karar alma süreçlerini derinden etkilediğini vurguladı.

MOKYR, SANAYİ DEVRİMİ’NİN KÜLTÜREL KÖKENLERİNİ İNCELİYOR

Northwestern Üniversitesinin önde gelen iktisat tarihçilerinden Mokyr; fikirlerin, kurumların ve kültürel etkenlerin Sanayi Devrimi sırasında sürekli büyümeyi nasıl mümkün kıldığını ayrıntılı biçimde incelediği çalışmalarıyla tanındı.

Araştırmaları, bilgi ve yeniliğin refahın temel motorları olduğunu ortaya koyarak teknolojik ilerlemenin modern ekonomilere nasıl yerleştiğini ele aldı.

Bunun yanı sıra Mokyr, araştırmalarında Avrupa’daki Sanayi Devrimi’ni mümkün kılan kültürel ve entelektüel koşullara odaklandı ve bilimsel merak, teknolojik yaratıcılık ve kurumsal açıklığın nasıl etkileşime girerek kendi kendini besleyen bir ilerleme döngüsü oluşturduğunu ortaya koydu.

Tarih ile iktisat arasındaki köprüyü kuran çalışmalarında Mokyr, bazı toplumların neden diğerlerinden daha yenilikçi olabildiğine dair önemli iç görüler sunuyor.

“YARATICI YIKIM” MODELİNİN MİMARLARI

Ödüle layık görülen diğer iki isim de uzun süredir birlikte çalışan ve “yaratıcı yıkım” sürecine dayanan ve günümüzde “Schumpeteryen büyüme modeli” olarak bilinen teorik çerçeveyi geliştiren Aghion ve Howitt oldu.

Söz konusu model, eski teknolojilerin sürekli olarak yeni ve daha verimli olanlarla yer değiştirdiği süreci izah ediyor.

France24 kanalının haberine göre ikilinin 1992 tarihli modeli, bu süreci matematiksel biçimde formüle edilerek şirketlerin yenilik yapma güdülerinin rekabet, siyaset camiası ve kurumsal yapı tarafından nasıl şekillendiğini ortaya koydu.

İkilinin yaklaşımı, “yaratıcı yıkım” kavramını kapitalist kalkınmanın merkezine yerleştiren Avusturyalı iktisatçı Joseph Schumpeter’in çalışmalarını baz aldı.

Aghion ile Howitt, bu kavramı biçimsel hale getirerek yenilik politikası, piyasa düzenlemeleri ve fikri mülkiyet haklarının ekonomik performans üzerindeki etkilerini anlamak adına karar mercilerine güçlü araçlar kazandırdı.

Öte yandan akademi, bu bulguların çağdaş ekonomi politikası üzerinde “derin bir etki” yarattığını belirtti.

Bu çalışmaların eğitim, araştırma-geliştirme (AR-GE) yatırımları, rekabet politikası ve iklim yenilikleri gibi alanlardaki tartışmalara yön verdiği, ayrıca gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki eşitsizlik ve verimlilik kalıplarının incelenmesinde de kayda değer rol oynadığı ifade edildi.
Nobel Komitesi, “Ödül sahipleri bize sürdürülebilir büyümenin kendiliğinden ortaya çıkmadığını öğretti. Beşeriyet tarihinin büyük bölümünde ekonomik durgunluk, büyümeden daha yaygın olmuştur. Çalışmaları, büyümeyi tehdit eden unsurlara karşı uyanık olmamız gerektiğini gösteriyor” açıklamasını yaptı.

DİĞER DALLARDA NOBEL ÖDÜLLERİNİN SAHİPLERİ

Bu yılki ekonomi ödülü, tıp, fizik, kimya, edebiyat ve barış dallarındaki duyuruların ardından Nobel sezonunu tamamladı.

Fizyoloji veya Tıp Ödülü, bağışıklık sisteminin düzenlenme mekanizmalarını keşfettikleri için Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell ve Shimon Sakaguchi’ye verildi.

Fizik Ödülü, kuantum mekaniği ve elektrik devreleri alanındaki öncü çalışmaları nedeniyle John Clarke, Michel Devoret ve John Martinis’e gitti.

Kimya Ödülünü, karbondioksit gibi gazları yakalayabilen metal-organik kafes malzemelerini geliştiren Susumu Kitagawa, Richard Robson ve Omar M. Yaghi paylaştı.

Edebiyat Ödülü, “çarpıcı ve vizyoner külliyatı” sayesinde Macar edebiyatçı László Krasznahorkai’ye verildi.

Nobel Barış Ödülü ise demokratik hakların güçlendirilmesi için “yorulmadan verdiği mücadele” dolayısıyla Venezuelalı muhalif lider María Corina Machado’ya takdim edildi.

EKONOMİ ÖDÜLÜNÜN GEÇMİŞİ

1968’de Merkez Bankası tarafından Alfred Nobel anısına kurulan Nobel Ekonomi Ödülü, Nobel’in vasiyetinde yer alan asıl ödüller arasında bulunmuyor.

İlk kez 1969’da ekonometrinin öncülerinden Ragnar Frisch ve Jan Tinbergen’e verilmişti. Geçen yıl ödül Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James A. Robinson’a verilmişti.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisine göre, söz konusu isimlerin araştırmaları “hukukun üstünlüğünün zayıf olduğu ve sömürücü kurumların egemen olduğu toplumların neden büyüme ve kalkınma üretemediğini” ortaya koydu.

Bir önceki yıl ise Harvard Üniversitesinden Claudia Goldin, işgücü piyasalarındaki cinsiyet eşitsizliklerine ilişkin öncü analiziyle Nobel Ekonomi Ödülünü kazanan üçüncü kadın olmuştu.

Yıllar içinde Nobel Ekonomi Ödülü, neoliberal iktisadın kurucuları Milton Friedman, Paul Krugman ve ABD Merkez Bankasının eski başkanı Ben Bernanke gibi pek çok isme takdim edildi.

Bugüne kadarki en genç ödül sahibi 46 yaşında ödülü alan Esther Duflo olurken, en yaşlısı 90 yaşında ödüle layık görülen Leonid Hurwicz oldu.
Resmi Nobel Ödül Töreni, 10 Aralık’ta Stockholm’de yapılacak. Ödül sahipleri madalyalarını ve diplomalarını İsveç Kralı 16. Carl Gustaf’ın elinden alacak.

İlgili Konular:
Okumaya Devam Et
Yorum yapmak için tıklayın

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Ekonomi

Son dakika: Bakan Işıkhan’dan “asgari ücret” açıklaması

Yayımlandı

6 saat önce

üzerinde

Aralık 16, 2025

By

Son dakika: Bakan Işıkhan’dan “asgari ücret” açıklaması

Tarih / Saat: 16 Aralık 2025, 12:30 (İstanbul)
Okuma süresi: ~3 dakika

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, Asgari Ücret Tespit Komisyonu sürecine ilişkin yaptığı açıklamada, komisyonun ikinci toplantısının 18 Aralık 2025 Perşembe günü yapılacağını bildirdi. Bakan Işıkhan, sürecin “sosyal diyalog esaslı” yürütüleceğini ve çalışanların gelirlerinin korunmasının öncelik olduğunu vurguladı.

İlk toplantı 12 Aralık’ta gerçekleştirildi; bu oturumda özellikle işçi ve işveren taraflarının görüşleri alındı. TÜRK-İŞ, komisyondaki karar alma usulüne itiraz ederek ilk toplantıya katılmamış, önerisini kapalı zarfla bakanlığa iletmişti — konfederasyonun talep ve rakamları kamuoyunda tartışma yarattı. Bakan Işıkhan, bu tür talepleri değerlendirip taraflarla istişareyi sürdüreceklerini söyledi.

Detaylı değerlendirme  analiz)

  1. Masa aritmetiği: Komisyonun nihai kararı; işçi, işveren ve kamuoyu beklentilerinin kesiştiği noktada şekillenecek. TÜRK-İŞ’in kapalı zarftaki talebi ve DİSK/Türk-İş benzeri açıklamalar, talep tarafında baskı oluştururken, işveren temsilcilerinin sürdürülebilirlik ve istihdam üzerindeki endişeleri uzlaşma gereğini öne çıkarıyor.

  2. Makro dengeler: Bakan’ın vurgusu, sadece nominal artış değil, istihdam ve enflasyon-muhasebe kıstaslarını koruyan bir denge arayışına işaret ediyor. Bu, kısa vadede yüksek oranlı zam taleplerinin; orta vadede ise istihdam üzerindeki etkilerinin tartışılacağı anlamına geliyor.

  3. Ne takip edilmeli: 18 Aralık toplantısı tutanağı, taraf önerileri ve Maliye / Hazine değerlendirmeleri; ayrıca asgari ücret desteği kapsamı ve işveren yükünün nasıl dengeleneceği haberde takip edilmesi gereken başlıklar.

Okumaya Devam Et

Ekonomi

Pompada İndirim Rüzgarı: Benzine Yüzde 3.85’lik Düşüş Geliyor!

Yayımlandı

22 saat önce

üzerinde

Aralık 15, 2025

By

Pompada İndirim Rüzgarı: Benzine Yüzde 3.85’lik Düşüş Geliyor!

15 Aralık 2025, Salı – 15:36 | Okuma Süresi: 2 dk

Sürücülere müjde! Uluslararası piyasalarda petrol fiyatlarındaki gerileme, pompa fiyatlarına indirim olarak yansıyor. Sektör kaynaklarından alınan bilgiye göre, benzinin litre fiyatına 16 Aralık Salı gününden itibaren geçerli olmak üzere önemli bir indirim geliyor.

İndirimle birlikte, benzin litre fiyatının ortalama 2 lira 2 kuruş kadar düşmesi ve 52-53 Türk Lirası seviyelerine gerilemesi bekleniyor. Bu düşüş, mevcut fiyatlar üzerinden yaklaşık %3.85’lik bir orana denk geliyor. İndirim, 13 Aralık’ta motorine gelen 2 liralık düşüşün ardından yaşanıyor.

Şehir Bazında Beklenen Benzin Fiyatları

İndirim sonrası, büyükşehirlerdeki tahmini benzin fiyatları şu şekilde öngörülüyor:

· İstanbul (Avrupa Yakası): 54.51 TL’den 52.49 TL seviyelerine
· İstanbul (Anadolu Yakası): 54.34 TL’den 52.32 TL seviyelerine
· Ankara: 55.35 TL’den 53.33 TL seviyelerine
· İzmir: 55.71 TL’den 53.69 TL seviyelerine

İndirimin Arkasındaki Neden: Petrol Fiyatlarındaki Düşüş

Akaryakıt fiyatlarındaki bu olumlu gelişmenin temel nedeni, global piyasalarda Brent petrolün varil fiyatının 65 dolar seviyelerinden 60 dolar seviyelerine gerilemesi olarak gösteriliyor. Döviz kurundaki dalgalanmalar ve vergi oranları ile birlikte ham petrol fiyatları, pompa fiyatlarını doğrudan etkilemeye devam ediyor.

Okumaya Devam Et

Ekonomi

Elektrikte Yeni Dönem: 1 Ocak’ta Başlıyor, 2,5 Milyon Hane Yüksek Tarife Ödeyecek

Yayımlandı

1 gün önce

üzerinde

Aralık 15, 2025

By

Elektrikte Yeni Dönem: 1 Ocak’ta Başlıyor, 2,5 Milyon Hane Yüksek Tarife Ödeyecek

Haber Tarihi: 15 Aralık 2025
Okuma Süresi: 3 dakika saat: 09:00

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın düzenlemesiyle, 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren elektrik faturalarında “son kaynak tedarik tarifesi” güncelleniyor. Yıllık tüketim limiti 5 bin kilovatsaatten (kWh) 4 bin kWh’ye düşürülüyor. Bu değişiklikle, devlet desteğinden yararlanabilmek için aylık ortalama tüketimin 333 kWh’nin (yaklaşık 984 TL) altında kalması gerekecek.

Yeni Limit ve Etkilenen Kitle

Mevcut düzenlemede, konut aboneleri için belirlenen yıllık 5.000 kWh’lik tüketim sınırı, 1 Ocak 2026 itibarıyla 4.000 kWh’ye çekiliyor. Aylık bazda bu, yaklaşık 333 kWh’lik bir tüketime karşılık geliyor.

Bu değişiklikten yaklaşık 2,5 milyon hane doğrudan etkilenecek. Türkiye’deki toplam 43 milyon elektrik abonesinin sadece %6’sına denk gelen bu kullanıcı grubu, yüksek tüketimleri nedeniyle elektriğin desteklenmeyen, gerçek maliyetini ödeyecek. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın da ifade ettiği gibi, bu uygulama ile devlet sübvansiyonlarının daha çok ihtiyaç sahiplerine yönlendirilmesi amaçlanıyor.

Üst Kademeye Geçiş Tarihleri Ne Zaman?

4.000 kWh’lik yıllık limiti aşan herkes hemen üst tarifeye geçmeyecek. Geçiş, limitin hangi ayda aşıldığına bağlı olarak farklı tarihlerde gerçekleşecek:

· 2025 yılı Ekim ayı fatura döneminde limiti ilk kez aşan bir abone, 1 Ocak 2026’dan itibaren üst kademeden faturalandırılacak.
· 31 Aralık 2025 tarihli fatura ile limiti aşan bir abonenin üst kademeye geçişi ise 1 Mart 2026’da başlayacak.

 Serbest Tüketici Nedir, Ne Yapılabilir?

Yıllık tüketimi 4.000 kWh’nin üzerine çıkan tüketiciler, “serbest tüketici” statüsü kazanacak. Bu statü, abonelere mevcut tedariğe bağlı kalmaksızın, piyasadaki farklı elektrik perakende şirketleriyle ikili anlaşma yapma ve kendilerine en uygun tarifeyi seçme hakkı veriyor.

Elektrik şirketleri, bu yıldan itibaren sınırı aşan abonelere bilgilendirme mesajları göndermeye başladı. Mesajlarda, “Tüketiminiz son kaynak tedarik tarife limitinin üzerine çıkmıştır. Serbest tüketici hakkınızı kullanmak isterseniz EPDK internet sitesindeki tedarik şirketleriyle anlaşma yapabilirsiniz” ifadeleri yer alıyor.

 Özel Durumu Olan Hanelere Sosyal Destek

Özellikle köy ve kırsal bölgelerde, gecekondu tipi yapılarda iki ayrı ailenin tek elektrik sayacı kullandığı durumlar için bir yol haritası bulunuyor. Bu tip haneler, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na başvurarak elektrik desteğinden yararlanmaya devam edebilme hakkına sahip.

Başvurular, E-Devlet üzerindeki “Sosyal Yardım Başvuru Hizmeti” sekmesinden yapılabiliyor.

 Tüketim Takibi ve Tasarruf Önerileri

Tüketiciler, elektrik faturalarının üzerinde yıllık tüketimlerini takip edebilir ve limitlerini kontrol edebilir. Yüksek tüketimin arkasında genellikle; büyük evler, yüksek kapasiteli klimalar, elektrikli ısıtıcılar ve elektrikli araç şarj üniteleri gibi faktörler yer alıyor.

 

Özetle: 1 Ocak 2026’daki bu değişiklik, yüksek elektrik tüketimine sahip yaklaşık 2,5 milyon haneyi doğrudan etkileyecek. Tüketicilerin, tüketim alışkanlıklarını gözden geçirmesi, fatura üzerinden yıllık tüketimlerini kontrol etmesi ve gerektiğinde serbest tüketici hakkını kullanarak alternatif tarifeleri araştırması faydalı olacaktır.

Okumaya Devam Et

Çok Okunanlar