Fillerin sesler ve kokular yoluyla iletişim kurma yetenekleri uzun süredir bilim insanlarının ilgisini çekiyor. Ancak bu dev canlıların jestlerle, yani beden diliyle iletişimi bugüne kadar çok daha az incelendi.

Viyana Üniversitesi liderliğinde, St Andrews, Portsmouth ve New York City Üniversiteleri işbirliğiyle yürütülen yeni bir çalışma, fillerin jestleri bilinçli bir şekilde kullandığını ortaya koydu.

Araştırmaya göre, yarı-yabani ortamda yaşayan filler, insanlardan elma istemek gibi belirli hedeflerine ulaşmak için 38 farklı jest türü sergiledi. Bu jestler yalnızca tesadüfi değil; fillerin jestlerini hedeflerine ulaşma durumlarına göre değiştirmeleri veya sürdürmeleri, bu davranışların bilinçli olduğunu kanıtlar nitelikte.

“TUZLUĞU UZATIR MISIN?” DİYEN FİLLER

Araştırmanın yazarlarından Vesta Eleuteri, The Conversation’a verdiği röportajda, jestlerin bilinçli olarak kullanıldığını anlamak için insan bebeklerinde uygulanan davranışsal kriterleri fillere de uyguladıklarını belirtiyor. Buna göre, bir jestin bilinçli kabul edilmesi için üç temel özellik aranıyor:

1. Hedefe yöneliklik: Jestin bir alıcıya yönelik olması, yani karşıdaki kişinin görüp göremediğini dikkate alarak jest yapılması.

2. Israr: Jestin işe yaramaması durumunda aynı jestin sürdürülmesi.

3. Açıklık (detaylandırma): Jestin işe yaramaması halinde başka bir jestle mesajın netleştirilmesi.

Araştırmacılar, fillerin insanlardan elma istemek için hortumlarını insanlara veya elma tepsisine doğru uzattıklarını ve bu jestin işe yaramaması durumunda başka jestler denediklerini gözlemledi. Bu davranışlar, örneğin bir insanın tuzluğu istemek için elini uzatıp ardından işaret etmesi gibi karmaşık ve bilinçli bir iletişim örneği olarak değerlendirildi.

Araştırmacılar, benzer jestlerin doğadaki filler arasında da gözlendiğini ancak bu jestlerin sistematik bir şekilde analiz edilmediğini vurguluyor. Araştırmacı ekip, Güney Afrika’daki iki farklı fil popülasyonundan binlerce saatlik video kaydı topladı ve bu görüntülerde jestlerin türlerini ve anlamlarını analiz etmek için çalışmalarına devam ediyor.

İlginç şekilde, farklı fil topluluklarının farklı jest repertuarlarına sahip olup olmadığını da inceleyen bilim insanları, bu araştırmaların sonunda filler arasında “jest dilleri” olabileceğini düşündü.

SADECE İNSANA ÖZGÜ OLMAYABİLİR

Uzmanlara göre, bu çalışma yalnızca filler hakkında değil, insan dili ve zihinsel gelişimi hakkında da önemli ipuçları sunuyor. Çünkü jestlerle bilinçli iletişim, daha önce yalnızca kuyruksuz maymunlarda görüldüğü düşünülen bir yetiydi.

Bu yetinin filler gibi insana uzak türlerde de görülmesi, iletişim ve zeka evrimi hakkında yeni sorular gündeme getiriyor.

Araştırma ayrıca hayvanlarla empati kurmanın ve onları daha iyi anlayarak daha etkili koruma politikaları geliştirmenin de önünü açıyor.

ABD Adalet Bakanlığı (DOJ), Çin’e milyonlarca dolar değerinde yapay zeka çipi kaçırmakla suçlanan iki Çin vatandaşının tutuklandığını duyurdu.

Tutuklanan kişilerin, Kaliforniya merkezli ALX Solutions adlı şirketin yöneticileri Chuan Geng ve Shiwei Yang olduğu açıklandı.

BBC’de yer alan habere göre, ALX Solutions son üç yılda gerekli lisanslar olmaksızın ABD’den Çin’e güçlü grafik işlemciler (GPU) gönderdi. Bu çipler arasında, ABD ihracat kontrollerinin merkezinde yer alan çip üreticisi Nvidia’nın H100 ve GeForce RTX 4090 modelleri de bulunuyor.

Adalet Bakanlığı, şirketin Singapur ve Malezya’yı transit merkez olarak kullanarak çipleri Çin’e ulaştırdığını iddia etti. Bu ülkeler aracılığıyla yapılan sevkiyatlar için ödeme Çin ve Hong Kong merkezli firmalardan alındı. Bakanlık, yalnızca Ocak 2024’te Çinli bir şirketten 1 milyon dolarlık ödeme yapıldığını da belirtti.

İHRACAT KONTROLLERİ DEVRE DIŞI 

Mahkeme belgelerine göre ne şirketin kendisi ne de yöneticileri, ABD Ticaret Bakanlığı’ndan herhangi bir lisans başvurusunda bulunmadı. Aralık 2024’te gönderilen bir sevkiyatın, Nvidia çipleri içerdiği ve ABD gümrüğü tarafından kontrol edildiği belirtildi.

Özellikle Nvidia’nın H100 grafik işlemcileri, yapay zeka eğitimi ve yüksek hesaplama gücü gerektiren uygulamalarda kritik rol oynuyor. ABD ise bu teknolojilerin Çin’in eline geçmesini önlemek amacıyla ihracat kontrollerini sıkılaştırmış durumda.

Nvidia’dan yapılan açıklamada, ürünlerinin yalnızca ihracat kontrollerine uygun şekilde satış yapan güvenilir ortaklara verildiği ve yönlendirilen ürünlere destek sağlanmadığı belirtildi.

YASA DIŞI GÖÇMENLERİN ŞİRKETİ

Belgelerde, ALX Solutions’ın bilinen üç çalışanı olduğu belirtiliyor: Chuan Geng (mali işlerden sorumlu), Shiwei Yang (sekreter) ve adı açıklanmayan bir genel müdür. Bakanlık, Geng’in Kaliforniya’da yasal ikamet eden biri, Yang’ın ise süresi dolmuş vizeyle ABD’de kalan “yasadışı bir göçmen” olduğunu açıkladı.

20 YILA KADAR HAPİS İSTEMİ 

Geng’in kısa süre içinde yetkililere teslim olduğu, Yang’ın ise cumartesi günü tutuklandığı açıklandı. İkili, pazartesi günü Los Angeles’taki federal mahkemede hâkim karşısına çıktı. Suçlu bulunmaları hâlinde 20 yıla kadar hapis cezası ile karşı karşıya kalabilirler.

ABD’deki Northwestern Üniversitesi’nden araştırmacılar, bilimsel literatürde gerçekleştirdikleri kapsamlı bir veri analizinde, sahte araştırmaları yaymakla görevli organize bir yeraltı ağı ortaya çıkardı.

Araştırmaya göre, bu küresel ağ bilimsel yayıncılığın güvenilirliğini sistematik şekilde baltalıyor.

Araştırma, PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) dergisinde yayımlandı ve sahte bilimsel makalelerin sayısının, meşru çalışmaların artış hızını geçtiğini ortaya koydu.

Çalışmanın yazarlarından sosyal sistemler uzmanı Prof. Luís AN Amaral, “Bu, hayatım boyunca yer aldığım en moral bozucu proje olabilir” dedi.

“Bilim kendi denetimini daha sıkı yapmalı, aksi takdirde inandırıcılığını tamamen kaybeder.”

SAHTE BİLİM NASIL İŞLİYOR?

Bilimsel sahtekarlık genellikle veri uydurma, intihal gibi uygulamalarla gerçekleşiyor ve sonuçta makalelerin geri çekilmesiyle sonuçlanıyor.

Daha önce bu tür olayların bireysel çıkar arayışındaki akademisyenlere ait tekil örnekler olduğu düşünülüyordu. Ancak yeni bulgular, bu durumun çok daha organize ve küresel boyutta olduğunu gösteriyor.

Araştırmacılar, Elsevier’in Scopus ve ABD Ulusal Tıp Kütüphanesi’nin PubMed veritabanlarından geri çekilen makaleler, editör kayıtları ve görsel manipülasyon örneklerini inceledi. Ayrıca bilimsel etik ihlalleri nedeniyle listelerden çıkarılan dergileri ve Retraction Watch adlı popüler blogun arşivlerini taradılar.

MAKALE FABRİKALARI VE SAHTE EDİTÖRLER

Araştırma, sahte makaleler üretip akademisyenlere satan “makale fabrikaları”, aracılar ve kötü niyetli editörlerden oluşan bir sistemin varlığını ortaya koydu. Satılan makaleler çoğunlukla düşük kalitede, uydurma verilerle dolu, çalıntı ya da manipüle edilmiş görseller içeriyor ve intihal içeriyor.

Prof. Amaral, “Sadece makale değil, atıf da satın alabiliyorlar. Böylece hiç gerçek araştırma yapmadan saygın bir bilim insanı gibi görünebiliyorlar” dedi.

Amaral, “Bu ağlar, özünde bilim sürecini sahtekarlıkla yönetmek için birlikte hareket eden suç örgütleridir” diye de ekledi.

“Bu süreçlere milyonlarca dolar yatırılıyor.”

Çalışmaya göre bu makale fabrikaları, yazarlık sıralarını da parayla satıyor. İlk yazar olmak isteyenler binlerce dolar öderken, dördüncü ya da beşinci sırada yer almak isteyenler daha az ödüyor.

DERGİ KORSANLIĞI

Sistemin en dikkat çekici unsurlarından biri de sahte hakemlik süreçleri.

Bazı akademisyenler, makalelerinin yayınlanabilmesi için sözde hakemlik süreçlerine para ödüyor. Bazı durumlarda, bu kişiler kendi aralarında anlaşarak çok sayıda sahte makaleyi farklı dergilerde yayınlıyor, daha sonra yakalanınca makaleleri hızlıca geri çekiyor.

Ayrıca bu ağ, yayıncılığı durmuş ya da işlevsiz hale gelmiş dergileri ele geçirerek “dergi korsanlığı” da yapıyor.

Örneğin, İngiltere’de bir hemşirelik kuruluşuna ait olan HIV Nursing dergisi yayın hayatına son verdikten sonra, alan adı başkaları tarafından satın alındı ve hemşirelikle hiçbir ilgisi olmayan binlerce makale bu adla yayımlanmaya başladı.

NE YAPILMALI?

Araştırmacılar, bu küresel sahtekarlık ağına karşı çok yönlü bir mücadele gerektiğini vurguluyor.

Önerilen önlemler arasında editoryal süreçlerin daha sıkı denetlenmesi, sahte araştırmaların tespitinde yeni yöntemlerin geliştirilmesi, bilimdeki teşvik sistemlerinin köklü şekilde yeniden yapılandırılması, bu tür sahtekarlığı kolaylaştıran ağların daha derinlemesine incelenmesi de var.

Prof. Richardson, yapay zekanın bilimsel yayınları yazmakta daha çok kullanılmaya başlandığı bu dönemde, sahteciliğin etkisinin katlanarak artabileceği uyarısında bulundu:

“Halihazırdaki sahtekârlıkla baş edemiyorsak, gelecekte yapay zekânın üreteceği sahte bilimsel metinlerle nasıl baş edeceğiz?”

Araştırmacılara göre, eğer önlem alınmazsa, sahte bilimsel çalışmalar yalnızca akademik dünyayı değil, kamuoyunun bilimsel bilgiye olan güvenini de büyük ölçüde sarsabilir.