Avustralya tarihi kararı uyguladı: 16 yaş altına sosyal medya yasağı başladı

Avustralya, 16 yaşından küçüklerin sosyal medya hesaplarına erişimini yasaklayan ve “dünyada ilk” olarak nitelenen yasayı 10 Aralık 2025 itibarıyla yürürlüğe koydu. Instagram, Facebook, TikTok ve X gibi platformlardaki milyonlarca çocuk hesabı devre dışı bırakıldı.

Tarih: 10 Aralık 2025
Son Güncelleme: 10 Aralık 2025 00:30
Okuma Süresi: 4 dakika

Avustralya’da, 16 yaşından küçüklerin sosyal medya platformlarında hesap oluşturmasını ve bulundurmasını yasaklayan kanun, yerel saatle 10 Aralık 00.00’da yürürlüğe girdi. Dünyada bir ilk olan bu uygulama kapsamında, başta Instagram, Facebook ve TikTok olmak üzere 10 büyük sosyal medya platformunun, bu yaş grubundaki kullanıcı hesaplarını kapatması ve yeni hesap açılmasını engellemesi zorunlu hale geldi.

Yasak Hangi Platformları Kapsıyor?

Yasağın kapsamına giren ve 16 yaş altı hesapları kapatması gereken platformlar şunlar:

· Facebook, Instagram, Threads (Meta şirketi)
· TikTok (ByteDance şirketi)
· X (eski adı Twitter)
· Snapchat
· YouTube
· Reddit
· Kick ve Twitch (canlı yayın platformları)

WhatsApp, Messenger Kids, Google Classroom ve YouTube Kids gibi platformlar ise yasağın kapsamı dışında bırakıldı. Ayrıca, oyun platformları olan Roblox ve Discord da bazı özelliklerine yaş sınırlaması getirerek yasağın dışında kalmayı başardı.

Yasa Nasıl Uygulanacak? Sorumluluk Kimde?

Uygulamanın teknik sorumluluğu tamamen sosyal medya şirketlerine yüklenmiş durumda. Şirketlerin, kullanıcıların yaşını doğrulamak için “makul önlemler” alması gerekiyor. Bu önlemler arasında yüz yaşı tahmini teknolojileri veya resmi kimlikle doğrulama yöntemleri yer alabiliyor.

· Platformlara ağır cezalar: Yükümlülüklerini yerine getirmeyen şirketlere, tekrarlanan ihlallerde 49.5 milyon Avustralya Doları’na (yaklaşık 33 milyon ABD Doları) kadar para cezası kesilebilecek.
· Kullanıcılar ve aileler ceza almayacak: Çocukların yasağı delmeye çalışması veya ebeveynlerin buna göz yumması durumunda herhangi bir ceza öngörülmüyor.

 Yasağa Yönelik Tepkiler ve Endişeler

Uygulama, toplumda ve uzmanlar arasında karışık tepkilere yol açtı.

Hükümet ve Destekçilerinin Görüşü:
BaşbakanAnthony Albanese, yasağın amacının gençleri “bitmek bilmeyen yayın ve algoritmaların” yol açtığı baskıdan korumak olduğunu belirtti. Albanese, gençlere “telefonunuzda gezinerek geçirmek yerine yeni bir spora başlayın, yeni bir enstrüman öğrenin” çağrısı yaptı.
Yapılan anketler,Avustralyalı seçmenlerin üçte ikisinin bu yasağı desteklediğini gösteriyor. Özellikle, çocuklarını siber zorbalık veya zararlı içerik nedeniyle kaybeden aileler, yasayı gecikmiş ancçok gerekli bir adım olarak görüyor.

Karşı Görüşler ve Endişeler:

· Sosyal İzolasyon: Bazı uzmanlar, yasağın özellikle dezavantajlı, engelli veya kırsal bölgelerde yaşayan gençler için sosyal izolasyonu artırabileceği konusunda uyarıyor. Örneğin, nadir bir sinir hastalığı olan 15 yaşındaki Ezra Sholl, “Sosyal medya yasağı dünyamı daraltacak” diyerek platformların kendisine benzer ilgi alanlarına sahip insanlarla bağ kurma fırsatı verdiğini söylüyor.
· Uygulama Zorlukları ve Yeni Riskler: Birçok uzman, yasağın teknik olarak mükemmel şekilde uygulanamayacağını belirtiyor. Gençlerin, sanal özel ağ (VPN) kullanmak veya yaşlarını büyük göstermek gibi yollarla yasağı delmeye çalışabileceği, hatta daha az denetlenen ve daha karanlık köşelere itilebileceği endişesi dile getiriliyor.
· Yasal İtiraz: Digital Freedom Project (Dijital Özgürlük Projesi) adlı sivil toplum kuruluşunun desteğiyle iki genç, yasağın çocuk haklarına aykırı olduğu gerekçesiyle Yüksek Mahkeme’ye başvurdu.

Dünya Avustralya’yı İzliyor

Avustralya’nın bu radikal adımı, küresel düzeyde yakından takip ediliyor. Malezya, Danimarka ve Norveç gibi ülkeler benzer yasakları getirmeyi değerlendirdiklerini açıklarken, Avrupa Birliği de benzer kısıtlamaları benimsemek için bir karar aldı. Birleşik Krallık hükümeti ise Avustralya’nın yaklaşımını “yakından izlediklerini” ifade etti.

Özet: Ne Oldu?

· Ne Zaman: 10 Aralık 2025, yerel saatle 00.00.
· Kapsam: 16 yaşından küçük tüm Avustralyalılar.
· Sorumlu: Sosyal medya şirketleri (kullanıcılar veya aileler değil).
· Cezalar: Uyum sağlamayan şirketlere 49.5 milyon AUD’ya kadar para cezası.
· Amaç: Çocukları zararlı içerik, siber zorbalık ve dijital bağımlılıktan korumak.

Avustralya’nın bu “dünyada ilk” uygulaması, dijital çağda çocukları koruma ile ifade özgürlüğü ve sosyal katılım arasındaki dengeyi nasıl kuracağımız konusundaki küresel tartışmayı daha da alevlendirdi. Uygulamanın sonuçları, yalnızca Avustralya için değil, benzer adımlar düşünen tüm ülkeler için bir yol haritası olacak.

NASA ve ESA’dan Tarihi Paylaşım: 3I/ATLAS’ın En Net Görüntüleri Açıklandı

Tarih: 10 Aralık 2025 Okuma Süresi: 4 dakika

NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Güneş Sistemi’mizin üçüncü yıldızlararası ziyaretçisi 3I/ATLAS kuyruklu yıldızının, Güneş’e yakın geçişinin ardından çekilmiş şimdiye kadarki en ayrıntılı ve net görüntülerini bilim dünyasıyla paylaştı. Gizemli ziyaretçi, 19 Aralık’ta Dünya’ya en yakın konumuna ulaşacak.

Gizemli Ziyaretçi Güneş’ten Geçtikten Sonra Canlandı

3I/ATLAS, 1 Temmuz 2025’te keşfedilmiş ve Güneş Sistemi’mize giriş yapan, 1I/’Oumuamua ve 2I/Borisov’dan sonraki üçüncü doğrulanmış yıldızlararası cisim olmuştu. Saatte yaklaşık 210 bin kilometre gibi olağanüstü bir hızla ilerleyen cisim, Ekim ayında önce Mars’ın yörüngesinin içinden, ardından da Güneş’e en yakın noktasından geçti.

Bu yakın geçiş, kuyruklu yıldızın iç yapısındaki buzların hızla buharlaşmasına yol açtı. Sonuç olarak 3I/ATLAS, belirgin biçimde parlaklaştı ve yoğun gaz ile toz püskürten aktif bir hale geldi. NASA yöneticileri, cismin kesinlikle doğal bir oluşum olduğunu ve herhangi bir yapay “tekno-imza” taşımadığını açıkladı.

Hubble ve Juice Uzay Araçlarından Kritik Gözlemler

NASA’nın Hubble Uzay Teleskobu, 30 Kasım’da kuyruklu yıldızın yeni bir görüntüsünü yakaladı. Bu görüntüde, kuyruklu yıldızın parlak çekirdeği (nükleus) ve onu saran, buharlaşan buz ve tozdan oluşan geniş “koma” bulutu açıkça seçilebiliyor. Ayrıca, Güneş’e bakan taraftan yükselen ince gaz jetleri de görüntüde dikkat çekiyor.

Diğer taraftan, ESA’nın Jüpiter’e yolculuk yapan Juice uzay aracı, 2 Kasım’da kuyruklu yıldıza sadece 66 milyon kilometre gibi nispeten yakın bir mesafeden bakma fırsatı buldu. Juice, cismin komasını ve iki farklı kuyruğunu (bir plazma ve bir de toz kuyruğu) görüntülemeyi başardı.

20’yi Aşkın Uzay Aracı Tek Bir Cisme Kilitlemişti

3I/ATLAS’ın Güneş’e en yakın geçişi sırasında Dünya, Güneş’in diğer tarafında yer alıyordu ve doğrudan gözlem yapamıyordu. NASA ve uluslararası ortakları bu zorluğu aşmak için benzeri görülmemiş bir seferberlik başlattı. Hubble ve James Webb Uzay Teleskobu’nun yanı sıra, Mars yörüngesindeki araçlar, Psyche, Lucy ve hatta Parker Güneş Sondası gibi Güneş Sistemi’nin farklı noktalarındaki yaklaşık 20’den fazla uzay görevi, adeta bir “paparazzi ordusu” gibi bu tek gizemli cisme odaklandı.

Gözlem Yapan Bazı Uzay Araçları:

· Hubble Uzay Teleskobu: Yüksek çözünürlüklü optik görüntüler
· James Webb Uzay Teleskobu (JWST): Kızılötesi dalga boyunda kimyasal bileşim analizi
· Mars Keşif Yörünge Aracı (MRO): 2 Ekim’de yaklaşık 30 milyon km uzaktan görüntüledi
· Juice (ESA): Yakın mesafeden plazma ve toz kuyruğu gözlemi
· SOHO (ESA/NASA): 15-26 Ekim’de Güneş yakınındaki geçişini kaydetti

Neden Görüntüler Hala “Bulanık” Görünüyor?

Kameraların karşısına geçen NASA yetkilileri, paylaşılan ham görüntülerin Hollywood filmlerindeki gibi ultra net olmamasını şu şekilde açıkladı: Bu görüntüler, milyarlarca kilometre öteden, belki de başka bir yıldız sisteminden kopup gelmiş bir cismin “gerçek” ve “ham” anlarını yansıtıyor.

Örneğin, Güneş’e en yakın anını görüntüleyen SOHO gözlemevinin kamerası, 1980’lerin sonunda geliştirilmişti ve 30 yıldır uzayda çalışıyor. Ayrıca, Mars yüzeyindeki bir gezgini net görebilen MRO kamerası bile, Dünya’dan yüz milyonlarca kilometre uzaktaki küçük ve hızlı bir kuyruklu yıldızı yüksek çözünürlükte çekmekte zorlanabiliyor. Bilim insanları için asıl değerli olan, bu piksellerin içindeki ışık spektrumunu analiz ederek cismin kimyasal yapısını çözmek.

Başka Bir Yıldız Sisteminin Kimyasal İmzası

JWST ve SPHEREx gibi kızılötesi gözlem araçlarından gelen ilk veriler, 3I/ATLAS’ın Güneş Sistemi’ndeki kuyruklu yıldızlardan farklı bir kimyasal parmak izi taşıdığını gösteriyor. Karbondioksit (CO2) bakımından zengin olan kuyruklu yıldızın çekirdeğinde su buzunun varlığı da doğrulandı. Bu bulgular, cismin kökeninin Güneş Sistemi dışında olduğu tezini güçlendiriyor.

Boyutuna ilişkin ilk tahminler, çapının 440 metre ile 5.6 kilometre arasında olabileceğini gösteriyor. Bu, onu şu ana kadar tespit edilen en büyük yıldızlararası cisim yapıyor.

Amatör Gözlemciler İçin Son Şans

3I/ATLAS, 29 Ekim’de Güneş’e en yakın geçişini tamamladı ve artık Güneş Sistemi’nden çıkış yolculuğuna başladı. 19 Aralık 2025’te Dünya’ya yaklaşık 270 milyon kilometre mesafede, en yakın konumuna ulaşacak. Bu, Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin neredeyse iki katı kadar bir uzaklık, bu nedenle herhangi bir çarpışma riski bulunmuyor.

Kuzey Yarım Küre’deki amatör gökbilimciler, bu tarihe kadar sabah saatlerinde, en az 20-30 cm çaplı bir teleskopla kuyruklu yıldızı gözlemleyebilme şansına sahip. Bu, başka bir yıldız sisteminden gelen bu nadir misafiri görmek için son fırsatlar olacak.

Bilim dünyası ise, Juice uzay aracının henüz Dünya’ya iletmediği veriler de dahil olmak üzere, elde edilen tüm verileri analiz etmeye devam ediyor. 3I/ATLAS, Güneş Sistemi’mizden ayrılmadan önce, evrenin uzak bir köşesindeki bir yıldız sisteminin yapıtaşları hakkında paha biçilmez bilgiler sunmaya devam edecek.

“Zamanın olmadığı bir evren, fizik kanunları açısından mümkün görünüyor.” – Fizikçi Jim Al-Khalili

Yayın Tarihi: 9 Aralık 2025
okuma Süresi: 5 dakika

Fizikçiler, zamanın doğasının düşündüğümüzden çok daha tuhaf olduğunu ve günlük algımızın aksine, evrenin temel bir bileşeni olmayabileceğini tartışıyor. Yeni teorilere göre, geçmişten geleceğe aktığını hissettiğimiz zaman, aslında kuantum dolanıklık gibi daha temel fiziksel süreçlerin yarattığı bir yanılsama olabilir. Bu radikal fikir, Einstein’dan bu yana kabul gören uzay-zaman anlayışını temelden sorguluyor.

Zaman Kavramı Neden Bu Kadar Gizemli?

Fiziğin en büyük iki teorisi, zamanı tamamen farklı şekillerde tanımlıyor. Bu uyumsuzluk, bilim insanlarının “zaman nedir?” sorusuna net bir cevap verememesinin temel nedeni.

· Genel Görelilik Teorisi: Einstein’ın teorisinde zaman, uzayla iç içe geçmiş dört boyutlu bir dokunun parçasıdır. Kütle ve enerji bu dokuyu büker; örneğin, güçlü bir yerçekimi alanı yakınında zaman daha yavaş akar.
· Kuantum Mekaniği: Atom altı dünyayı yöneten bu teoride ise zaman, denklemlerde dışarıdan eklenen, değişmeyen sabit bir parametreden ibarettir.

Bu iki teoriyi birleştirmek, modern fiziğin en büyük hedefi. Ancak ilk birleştirme denemeleri, şaşırtıcı bir sonuca işaret etti: Evrenin temel denklemlerinde zaman değişkeni hiç görünmüyordu. 1960’larda fizikçi John Wheeler ve Bryce DeWitt’in geliştirdiği ünlü denklem, zamansız bir evren resmi çizdi.

Kuantum Saat: Zaman Algımız Nereden Geliyor?

Zamanın bir yanılsama olduğu fikrini güçlendiren en ilginç teorilerden biri, algımızın kuantum dolanıklıktan doğduğunu öne sürüyor.

Kuantum dolanıklık, birbiriyle etkileşime girmiş iki parçacığın, aralarındaki mesafe ne kadar uzak olursa olsun, anında birbirini etkilemeye devam ettiği gizemli bir olgudur. Teoriye göre, bir “kuantum saat” (örneğin karmaşık bir atomik sistem) çevresiyle dolanık hale geldiğinde, bu etkileşim değişim ve sıralı olaylar illüzyonunu yaratır. Yani, saatle “dolanmamış” bir gözlemci için evren, donmuş, değişmeyen bir manzara gibi görünebilir. Bu yaklaşım, zamanı evrenin temel bir yapı taşı değil, kuantum etkileşimlerin bir yan ürünü olarak yorumlar.

Fizik Dünyası İkiye Bölünmüş Durumda

Zamanın gerçekliği konusunda bilim camiası iki karşıt görüşe ayrılmış durumda.

Zaman Gerçektir Diyenler:

· Lee Smolin (Teorik Fizikçi): Smolin, zamanın bir yanılsama olduğu fikrini “ürkütücü” buluyor. Ona göre, evrenin genişlemesi ve değişimi gibi olguları açıklayabilmek için zamanın temel ve gerçek bir bileşen olarak kabul edilmesi gerekiyor.

Zaman Yanılsamadır Diyenler:

· Julian Barbour (Teorik Fizikçi): Barbour, evrenin aslında “şimdi”lerden oluşan devasa ve statik bir koleksiyon olduğunu savunuyor. Zamanın “aktığı” hissinin, beynimizin bu birbirinden bağımsız anları ardışık olarak işlemesinden kaynaklandığını düşünüyor.

Zaman Yolculuğu Paradoksları ve Bilimin Çözüm Arayışları

Zamanın doğasına dair tartışmalar, zamanda yolculuk olasılığını ve beraberindeki paradoksları da gündeme getiriyor.

· Dede Paradoksu: Geçmişe gidip kendi büyükbabanızı öldürmeniz, kendi varoluşunuzu ortadan kaldırır. Bu da yolculuğunuzun hiç gerçekleşmemiş olmasına yol açar.
· Bootstrap (Kendi Kendini Var Etme) Paradoksu: Geçmişe gidip kendinize bir kitap verirseniz, o kitabın asıl yazarı kimdir? Bu paradoks, bir nesnenin veya bilginin net bir kökene sahip olmadan var olabileceğini gösterir.

Bilim insanları bu paradokslardan kurtulmanın yollarını arıyor. En dikkat çeken çözüm önerisi, Novikov’un Kendi Kendini Tutarlılık İlkesi’dir. Bu ilke, geçmişe yapılan herhangi bir yolculuğun zaten tarihin bir parçası olduğunu ve yolcunun geçmişte yapabileceklerinin, tarihte zaten olmuş olaylarla tutarlı olmak zorunda olduğunu savunur. Yani, paradoksa neden olacak bir eylem yapmanızın olasılığı sıfırdır.

Günlük Hayatta Zaman Hâlâ “Gerçek”

Tüm bu tartışmalar devam ederken, zaman günlük yaşamımızda ve teknolojimizde somut bir etkiye sahip. Einstein’ın görelilik teorisi, zamanın mutlak olmadığını kanıtlamıştır. Örneğin:

· Uzaydaki astronotların saatleri, Dünya’dakilere kıyasla saniyenin küçük kesirleri kadar ileri gider (çünkü daha yüksek hızda hareket ederler ve Dünya’nın yerçekiminden uzaktırlar).
· GPS uyduları, yörüngede hareket ederken yaşadıkları bu zaman genişlemesi etkisini sürekli düzeltmek zorundadır. Aksi takdirde, konum belirleme sistemleri birkaç dakika içinde kilometrelerce hata yapardı.

Bu nedenle fizikçiler, zamanın göreceli ve hatta bir yanılsama olabileceğini düşünseler bile, onu ölçmek ve olayları açıklamak için güçlü ve kullanışlı bir araç olarak kullanmaya devam ediyor.

Sonuç: Değişen Bilimsel Bakış

Zamanın bir yanılsama olup olmadığı sorusu henüz kesin olarak yanıtlanmış değil. Ancak bilim, zamanı mutlak ve evrensel bir saat olarak gören Newton’dan, onu esnek bir doku parçası olarak tanımlayan Einstein’a, ve şimdi de onu kuantum etkileşimlerin bir yan ürünü olarak görmeye başlayan yeni teorilere doğru önemli bir evrim geçiriyor. Bu araştırmalar, nihayetinde evreni ve içindeki yerimizi anlayışımızı kökten değiştirme potansiyelini taşıyor.