Bilim insanları, dünyadaki herhangi bir canlıdan çok daha sadeleştirilmiş ve değiştirilmiş genetik koda sahip yeni bir bakteri üretti.

Syn57 adı verilen sentetik “Escherichia coli” bakterisi türü, yaşamın temel dilini oluşturan 64 kodondan yalnızca 57’sini kullanarak vücudunu inşa edecek şekilde tasarlandı. Bu, bugüne kadar elde edilen en “küçültülmüş” genetik planlama olarak kayda geçti.

Kodon, DNA veya RNA’daki 3 nükleotidlik (üç harflik) birimlere verilen isim. DNA ve RNA’nın alfabesi 4 harften (nükleotid) oluşuyor: A, T, G, C. Bu harfler üçlü gruplar halinde dizilir. Her üçlü, yani kodon, bir anlam taşıyor.

Yaşamın tarifi, üç nükleotidden oluşan 64 farklı kodona dayanıyor. Hücreler, bu üç harfli kodonları okuyarak hangi amino asidin üretileceğini ve protein zincirine hangi sırayla ekleneceğini belirliyor.

Ancak doğadaki sistemde gereksiz tekrarlar bulunuyor; canlılar 20 amino asit ile hayatta kalabiliyor, dolayısıyla birçok kodon aynı işlevi taşıyor.

SIFIRDAN TASARLANDI

İngiltere’deki Medical Research Council Molecular Biology Laboratuvarı araştırmacıları, bu tekrarları ortadan kaldırmak için bakterinin tüm genomunu sıfırdan tasarladı. Bazı işlemler için genetik kodda 101 binden fazla değişiklik yapıldı.

Genetik parçalar bilgisayarda tasarlandıktan sonra küçük bölümler halinde bakterilere aktarıldı ve test edildi. Ardından bu parçalar birleştirilerek tamamen sentetik ve çalışır halde bir bakteri elde edildi.

Çalışmanın başyazarlarından sentetik biyolog Wesley Robertson, sürecin zorluklarına dikkat çekerek, “Bazen gerçekten çıkmaz yolda mıyız, yoksa bunu tamamlayabilir miyiz diye düşündük” dedi.

YENİ UFUKLAR

Syn57, genetik kodun ciddi ölçüde sıkıştırılmış haliyle yaşamın sürdürülebileceğini gösteriyor. Ayrıca boşta kalan kodonlar, farklı roller üstlenmek üzere yeniden tanımlanabilir. Araştırmacılar, bunun yeni sentetik polimerler ve makrosikller geliştirme imkanı sunduğunu belirtiyor.

Bir diğer önemli nokta ise, Syn57’nin sıra dışı genetik kodunun virüsler tarafından okunamaması. Bu özellik, bakterilerin endüstriyel ölçekte protein üretiminde virüs kaynaklı kayıpları azaltabilir.

Ayrıca genetik olarak değiştirilmiş bu bakterilerin doğal çevreye karışması durumunda üreyememesi, biyogüvenlik açısından avantaj sağlayabilir.

Çalışmanın sonuçları Science dergisinde yayımlandı.

Harvard Üniversitesi’nden astronom Avi Loeb’e göre,Güneş Sistemi’ne giren üçüncü yıldızlararası cisim, aslında uzaylılar tarafından insan zekasını ölçmek için gönderilmiş olabilir.

NASA ve çoğu gökbilimci 3I/ATLAS adı verilen bu cismin bir kuyruklu yıldız olduğunu savunsa da Loeb farklı düşünüyor.

Daha önce de 2017’de keşfedilen ‘Oumuamua adlı ilk yıldızlararası nesnenin aslında bir uzaylı aracı olduğunu öne sürmesiyle tanınan Loeb, yeni blog yazısında 3I/ATLAS’ın da doğal bir gök cismi olmayabileceği iddiasını yineledi.

Loeb, “Her yıldızlararası yolcu bilir ki, gezegen sistemlerinde bolca buzlu kaya vardır. Bu yüzden Dünya’daki akıllı canlıların da bu cisimlere aşina olması gerekir. Ama işte tam da bu noktada yanılıyor olabiliriz” diye yazdı.

Loeb’in iddiasına göre bu gizemli gök cismi, insanın gelişmişlik düzeyini ve zekasını gizlice ölçüyor.

“SAÇMALIK” MI, TEHLİKE Mİ?

Oxford Üniversitesi’nden kuyruklu yıldız uzmanı Chris Lintott İSE Loeb’in teorisini “saçmalık” olarak nitelendirirken, Loeb bu tepkilerin uzaylıların gözünde insanlığın testi geçemediği anlamına gelebileceğini savundu.,

Loeb, Hubble Uzay Teleskobu’nun yeni görüntülerine dikkat çekti. Görüntülerde cismin önünde bir “parıltı” var ancak tipik kuyruklu yıldızlarda olduğu gibi arkasında belirgin bir kuyruk bulunmuyor. Ayrıca yapılan spektroskopik ölçümler de parıltının etrafında gaz olmadığını gösteriyor. Bu da kuyruklu yıldız tezini zayıflatıyor.

Loeb’e göre en güçlü alternatif açıklama, 3I/ATLAS’ın “iç Güneş Sistemi’ni hedefleyen teknolojik bir nesne” olması. Hatta Mars, Venüs ve Jüpiter’in gökyüzünde kavuşacağı dönemi özellikle hedeflemiş olabilirler.

“MAHALLEMİZE HOŞGELDİNİZ”

Loeb, bu teoriyi test etmek için daha da ilginç bir öneride bulundu: 3I/ATLAS’a Mors alfabesiyle bir mesaj göndermek. Planladığı mesaj ise oldukça barışçıl:

“Merhaba, mahallemize hoşgeldiniz. Barış!”

Her ne kadar Loeb’in iddiaları bilim çevrelerinde kuşkuyla karşılanıyor olsa da, onun bakışı gök cisimlerine farklı bir perspektif katıyor. Loeb, 3I/ATLAS’ı “yıldızlararası ölçekte kör bir randevu” olarak nitelendiriyor ve şunları ekliyor:

“Bir iyimser olarak olaya pozitif yaklaşmayı tercih ediyorum. Uzaylı zeka ile ilk selamlaşmadan sonra atacağımız adımlar, toplayacağımız verilere bağlı olacak.”

Çin’de Guangzhou merkezli Kaiwa Technology’nin kurucusu Dr. Zhang Qifeng, yapay rahim teknolojisinin artık “olgun bir aşamaya” ulaştığını söyledi.

Zhang, “Teknolojiyi artık robotun karnına yerleştirmemiz gerekiyor, böylece bir insanla robot etkileşime girerek hamilelik süreci gerçekleşebilir” dedi.

9 AYLIK HAMİLELİK SÜRECİ

Robotun karnında yer alacak yapay rahimde, bebek tüpten aldığı besinlerle büyüyecek ve yapay amniyotik sıvı içinde gelişimini sürdürecek. Dokuz ayın sonunda ise canlı bir bebeğin doğacağı belirtiliyor.

Prototipin gelecek yıl yaklaşık 100 bin yuan (yaklaşık 10 bin sterlin) fiyatla satışa çıkması bekleniyor. Ancak embriyonun yapay rahme nasıl yerleştirileceği ve döllenmenin nasıl gerçekleşeceği konusunda ayrıntılar henüz açıklanmadı.

BİLİMSEL GEÇMİŞ VE TARTIŞMALAR

Dr. Zhang, fikrin tamamen yeni olmadığını, daha önce bilim insanlarının prematüre kuzuları “biyotorba” içinde haftalarca yaşatmayı başardığını hatırlattı. Ancak bu gelişme, beraberinde büyük etik ve hukuki tartışmaları da gündeme getirdi.

Guangdong eyalet yetkilileriyle politika ve yasa taslakları üzerine görüştüğünü söyleyen Zhang, teknolojinin Çin’de artan kısırlık oranına (2007’de yüzde 11,9 iken 2020’de yüzde 18) çözüm olabileceğini savunuyor.

“ANNELİĞİN BAĞINI KOPARTIYOR”

Buna karşı çıkan uzmanlar ise teknolojiyi “sorunlu” olarak nitelendiriyor. Eleştiriler, anne ile bebek arasındaki doğal biyolojik süreçlerin bilim tarafından kopyalanamayacağı yönünde.

2022’de Philadelphia Çocuk Hastanesi’nden araştırmacılar da bu tür bir teknolojinin hamileliği “hastalıklı bir süreç” gibi gösterebileceği uyarısında bulundu.

Öte yandan bazı uzmanlar, yapay rahimlerin kadınları hamilelik risklerinden kurtarabileceğini ve bedensel yükü ortadan kaldırarak özgürleştirebileceğini savunuyor.