Türkiye’de bu yıl ihalesi yapılarak gelecek yıl hizmete sunulması planlanan 5G teknolojisi, iletişim süreçlerini hızlandırarak daha yüksek veri hızı, daha düşük gecikme ve daha geniş kapasiteyle birçok yeni imkanın kapısını aralayacak.

Türkiye’de 2G, 3G ve 4,5G ile gelişen mobil haberleşme teknolojileri gelecek yıl 5G ile devrim niteliğinde dönüşüme sahne olacak.

Resmi Gazete’nin 16 Ağustos 2025 tarihli sayısında yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile mobil haberleşme alanında 5G ihalesinin resmi süreci asgari değerlerin belirlenmesiyle başladı.

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu da ihale ilanının eylül-ekim döneminde yayımlanabileceğini ve 2026 yılı içinde 5G kullanımının yurt genelinde sunulabileceğini bildirdi.

Türkiye’de şu an 5G teknolojisi, 4 büyük takımın stadyumları, İstanbul Havalimanı ve aralarında Türkiye Büyük Millet Meclisinin de bulunduğu 30 civarındaki tesiste deneyimlenebiliyor.

2026 DÖNÜŞÜM YILI OLACAK

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun (BTK) büyük veri ve yapay zekaya ilişkin hazırladığı raporunda yer alan 5G ve ötesi teknolojilere ilişkin tespitler, yaşanacak dönüşümü ortaya koydu.

Rapora göre, dünya genelinde kullanıcı sayısı giderek artan bu teknolojinin sağlayacağı kolaylıklar özetle şöyle:

– 5G, yeni teknolojilerin kullanımına imkan verecek. Son dönemde popüler hale gelen VR uygulamaları, nesnelerin interneti kavramının, otonom araçların ve Metaverse tecrübesinin, 5G teknolojisiyle ivme kazanması bekleniyor. Büyük veri, yapay zeka, bulut bilişim, sanal/artırılmış gerçeklik, nesnelerin interneti gibi teknolojiler son dönemde hızla yaygınlaşmıştı.

– İnternette 5G ile daha yüksek hıza geçilecek. Bu teknolojide geçen yıl laboratuvar ortamında 7,5 Gbit/saniye hıza ulaşıldı. Gerçek şebekelerde ölçülen hız 4,7 Gbit/saniyeyi geçti. Türkiye’de 2026 itibarıyla sunulacak 5G, kullanıcılara yüksek veri hızı, daha düşük gecikme ve daha geniş kapasite imkanı sağlayacak. Veri indirme hızı süresinin 1-10 milisaniyeler seviyesine inmesi bekleniyor.

– Kapasite artacak. Yüksek kapasiteyle çalışabilme özelliğine sahip olacak 5G, 20 milyardan fazla bağlı cihaza 1 gigabayta kadar iletim hızı sunacak. Bu da birçok sektörde önemli değişiklikleri beraberinde getirecek.

– Daha verimli frekans kullanımı ve bant genişlikleri farklı imkanlar ortaya çıkaracak. 5G’nin getireceği ultra hız ve kapasite, minimum gecikme süreleriyle birleşince kullanılan servislerin yetenekleri de tamamen kişiselleştirilebilecek.

– 5G, kullanılan servise göre kapasite planlaması imkanı verecek. “Slicing” adı verilen şebeke kapasitesinin bölümlenerek sunulmasıyla şebeke farklı ihtiyaçlara göre kaynak ayırabilir hale gelecek. Bu özellik sayesinde bir bina içinde farklı katlara veya aynı evin içinde farklı odalara dahi uygun şebeke özellikleri tanımlanabilecek.

– Bu teknolojiyle yüksek hızla hareket halindeyken bile kesintisiz iletişim olacak. Saatte 500 kilometre ve üzeri hızlarda hareket halindeyken dahi akıllı cihazlar iletişimlerine kesintisiz olarak devam edebilecek.

– 5G ile enerji tasarrufu da artacak. Akıllı cihazlar, 5G şebekesi sayesinde daha verimli pil kullanımına sahip olacak. Böylece enerji kullanımında yüzde 90’lara varan tasarruf sağlanacak.

Avrupalı gökbilimciler, ilk kez çok halkalı toz ve gaz diski içinde doğmakta olan bir gezegeni net biçimde gözlemledi. WISPIT 2b adı verilen genç gezegen, Şili’deki Avrupa Güney Gözlemevi’ne (ESO) bağlı Çok Büyük Teleskop (VLT) kullanılarak keşfedildi.

Bu bulgu, bilim insanlarına gezegen oluşumunun en erken evrelerini inceleme fırsatı sunuyor.

Yaklaşık 5 milyon yaşında olduğu tahmin edilen WISPIT 2b, Dünya’nın 4,5 milyar yıllık yaşıyla karşılaştırıldığında kozmik anlamda bir “bebek” sayılıyor.

Genç bir Güneş benzeri yıldızın yörüngesinde dönen gezegenin, Jüpiter’in beş katı kütleye sahip büyük bir gaz devi olduğu ve kızılötesi ışıkta hâlâ parladığı belirtiliyor.

GEZEGENLERİN DOĞUMU

Yıldızların etrafında genellikle öngözegen diski adı verilen gaz ve toz bulutları bulunuyor. Bu disklerdeki küçük parçacıklar zamanla birleşerek gezegenlere dönüşüyor.

Astronomların aktardığına göre, WISPIT 2b de ev sahibi yıldızının etrafındaki bu dev diskin içinde dönerek çevresindeki malzemeyi süpürüyor ve kendi yörüngesinde bir boşluk açıyor. Bu süreçte hidrojen gazını çekerek kalın bir atmosfer oluşturmaya devam ediyor.

WISPIT 2b’nin yıldız sistemi, Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin yaklaşık 380 katı genişliğinde bir diske sahip. Çok halkalı yapısıyla dikkat çeken bu disk, gezegenin oluşum sürecini adeta gözler önüne seriyor.

İLK KEZ BU KADAR NET GÖZLEMLENDİ

Bilim insanları daha önce genç gezegenlerin ipuçlarını yakalamıştı, ancak WISPIT 2b, çok halkalı disk içinde doğrudan tespit edilen ilk gezegen oldu. Ayrıca Güneş benzeri bir yıldız etrafında bu kadar erken evrede doğrulanan yalnızca ikinci gezegen olma özelliğini taşıyor.

VLT’nin SPHERE cihazı gezegenin kızılötesinde parlayan noktasını yakalarken, Şili’deki Magellan teleskobu üzerine düşen hidrojen gazını tespit etti. Bu, gezegenin hâlâ aktif olarak oluştuğunun güçlü bir kanıtı.

BBC Sky Night Magazine’e konuşan araştırmacı Richelle van Capelleveen ise, “Böyle bir sistemi bulmak inanılmaz bir şanstı. WISPIT 2, genç Güneş’imizin adeta erken versiyonu. Bu keşif, yıllarca gezegen oluşumunu inceleyenler için referans noktası olacak” ifadelerini kullandı.

Japonya’nın Aichi eyaletine bağlı Toyoake kenti, vatandaşlarına iş veya okul dışında akıllı telefon kullanımını günde iki saatle sınırlamaları yönünde tavsiye kararı almayı planlıyor. Ancak bu düzenleme bağlayıcı olmayacak ve kuralı aşanlara herhangi bir ceza verilmeyecek.

Toyoake Belediye Başkanı Masafumi Koki, önerinin amacının “aşırı cihaz kullanımının yol açtığı uyku sorunları dahil fiziksel ve zihinsel sağlık problemlerini önlemek” olduğunu açıkladı. Taslak düzenlemede ilkokul öğrencilerinin saat 21.00’den, ortaokul ve üzerindeki öğrencilerin ise 22.00’den sonra telefon kullanmaması tavsiye ediliyor.

ÖNERİ SOSYAL MEDYADA TEPKİ ÇEKTİ

Öneri sosyal medyada büyük tepki çekti. Kullanıcıların çoğu uygulamayı “gerçekçi değil” diye eleştirirken, ailelerin bu kararı kendilerinin vermesi gerektiğini savundu. Tepkiler üzerine Başkan Koki, sınırın zorunlu olmadığını, yalnızca sağlıklı kullanım için rehber niteliği taşıdığını vurguladı.

Yasa tasarısı gelecek hafta oylanacak ve kabul edilirse ekim ayında yürürlüğe girecek. Japonya’da benzer bir adım 2020’de Kagawa bölgesinde atılmış, çocukların oyun süresi hafta içi 1 saat, tatil günlerinde ise 90 dakika ile sınırlandırılmıştı.

Çocuklar ve Aileler Ajansı’nın mart ayında yayımladığı araştırmaya göre, Japon gençleri hafta içi ortalama 5 saatten fazla çevrimiçi vakit geçiriyor.