Açıklaması:
AB Adalet Divanı, Malta’nın yatırım karşılığı vatandaşlık (“altın pasaport”) programını AB anlaşmalarıyla çeliştiği gerekçesiyle durdurdu. Sabancı ailesi de dahil olmak üzere varlıklı yabancılara kişi başı 900 000 Avro (39,5 milyon TL) karşılığında vatandaşlık veren uygulama, emsal kararlarla tüm AB’ye yayılacak.

Özet

Avrupa Birliği Adalet Divanı (ABAD), Malta’nın yatırım karşılığı vatandaşlık programı olarak bilinen “altın pasaport” uygulamasının AB anlaşmalarıyla bağdaşmadığı gerekçesiyle sona erdirilmesine hükmetti . Uygulama kapsamında yabancılara kişi başı yaklaşık 900 bin Avro (yaklaşık 39 milyon 500 bin TL) karşılığında vatandaşlık veriliyordu . Karar, 20 Ekim 2020’de AB Komisyonu’nun ihlal süreci başlatmasının ardından 29 Eylül 2022’de açılan davada dün açıklanan gerekçeli kararla kesinleşti . Türkiye’den Sabancı ailesi üyelerinin de programdan faydalanmış olması, karara ulusal basında geniş yer buldu .

AB Adalet Divanı Kararının Detayları

Avrupa Birliği Adalet Divanı, üye bir devletin vatandaşlık hakkını ticari bir işlem haline getirerek yatırım karşılığı satmasının AB Anlaşması’ndan kaynaklanan temel statü kavramıyla bağdaşmadığını tespit etti . Mahkeme, ödemeyi “vatandaşlık hakkı” için temel ölçüt olarak kabul etmenin Birlik vatandaşlığı statüsünü ticarileştireceğine vurgu yaptı . Bu karar, AB içerisinde Bulgaristan ve Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nde de benzer programları bulunan üye ülkeler için emsal teşkil edecek nitelikte görülüyor .

AB Komisyonu, 20 Ekim 2020’de Malta’nın uygulamasını AB yasalarını ihlal ettiği gerekçesiyle “ihlal süreci”ne tâbi tuttu. Program, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrasında Rus ve Belaruslu başvuruları durdurmuş, ancak diğer milletten yatırımcılara devam etmişti .

Altın Pasaport Programının İşleyişi

Malta’nın yatırım karşılığı vatandaşlık programı, 2012’den itibaren varlıklı yabancılara pasaport sağlamak amacıyla faaliyete geçti. Başvuru sahiplerinden;

• En az 650 000 Avro katkı payı,

• 150 000 Avro hükümete bağış,

• Gayrimenkul yatırım şartı gibi çeşitli kriterler talep ediliyordu

2011–2019 döneminde hem “altın pasaport” hem de yatırım karşılığı oturma izni programlarından yaklaşık 130 000 kişi faydalandı ve bu uygulamalardan elde edilen gelir 21,8 milyar Avro’ya ulaştı . Programın katılımcılarının %40’ını Rus vatandaşları oluşturuyordu

Sabancı Ailesi ve Diğer Zenginler

Patronlar Dünyası’nın aktardığına göre, 2019 yılında Türkiye’nin önde gelen ailelerinden Sabancılar da bu program kapsamında Malta vatandaşlığına geçti  Sabancı ailesine ek olarak, ülke içinde tanınmış iş insanlarından pek çoğu “altın pasaport” sahibi olarak AB vatandaşı ayrıcalıklarından yararlandı .

Mali Boyut ve İstatistikler

Program kapsamında tek bir başvuru maliyeti yaklaşık 900 000 Avro iken, bu rakam TL bazında yaklaşık 39 500 000 TL’ye tekabül ediyordu  Yatırım karşılığı vatandaşlık alan bireyler, AB içinde serbest dolaşım hakkı, iç pazara erişim ve seçimlerde oy kullanma gibi geniş haklara sahip oluyordu .

Kararın Olası Etkileri

• Emsal Teşkil Etme: Karar, AB’deki yatırım karşılığı vatandaşlık uygulamalarının tamamı için bağlayıcı nitelik taşıyor. Bunun sonucunda Güney Kıbrıs Rum Kesimi ve Bulgaristan’daki “altın pasaport” benzeri programların da gözden geçirilmesi bekleniyor .

• Yatırımcı Güveni: Uygulamadan yararlanan yatırımcılar, hak kaybı endişesiyle program dönüşümü veya başka AB ülkelerinden benzer fırsat arayışına gidebilir .

• Yasal Düzenleme: Üye devletlerin vatandaşlık politikalarında net kriterler belirlemesi gerekecek; kamuoyu baskısıyla daha şeffaf ve adil prosedürler öne çıkabilir