Yapay Zeka “Hesap Makinesini” Tarihe Gömdü: Yeni Modeller Artık Karmaşık Matematiği de Çözüyor

Yapay Zeka “Hesap Makinesini” Tarihe Gömdü: Yeni Modeller Artık Karmaşık Matematiği de Çözüyor

FatihDoganMedya — 7 Aralık 2025, 14:30 • Okuma süresi: 4 dk

Gelişmiş yapay zeka sistemleri, son aylarda yalnızca okuma-yazma değil; PhD ve IMO seviyesinde matematiksel sorunları otomatik olarak formüle edip ispatlayabiliyor. Bu gelişme, sıradan hesap makinelerinin kullanımını hızla azaltıyor, eğitim ve sektörleri yeniden şekillendirme potansiyeli taşıyor.

Hesap makineleri emekliye mi ayrılıyor?

Son yıllarda yapay zekâ (YZ) modellerinde yaşanan atılım, yalnızca sohbet ve görsel üretimle sınırlı kalmadı. “Formal doğrulama” ile birleştirilen yeni YZ sistemleri artık çok adımlı, soyut matematiksel ispatları insan müdahalesi olmadan üretebiliyor. Bu tür sistemlerin yükselişi, basit hesap makinelerinin günlük kullanımını azaltırken, karmaşık hesaplama ve ispat işlerini otomatikleştiriyor.

Somut örnek: “Aristotle” ve 30 yıllık problem

Harmonic adlı girişim tarafından geliştirilen “Aristotle” adlı sistemin, yaklaşık 30 yıldır çözülemeyen bir Erdős problemini otomatik olarak formüle edip Lean gibi formal doğrulama araçlarında ispatlayabildiğine dair raporlar ve teknik belgeler yayınlandı. Araştırma ve haber paylaşımları, bu tip otomatik teorem ispatlama yaklaşımlarının artık deneysel değil, pratik aşamaya geçtiğini işaret ediyor.

Dünya çapında gelişmeler: IMO ve formal ispatta ilerleme

Google/DeepMind gibi araştırma ekipleri de benzer yönde sonuçlar bildirdi; AlphaProof vb. sistemler Uluslararası Matematik Olimpiyatı (IMO) seviyesinde başarılar kaydetti. Bu durum, yapay zekanın sadece aritmetik değil, geometri ve soyut ispatlarda da insan yarışmacılara yakın performans gösterebildiğini ortaya koyuyor.

Ne değişecek? Eğitim, endüstri, ekonomi

• Eğitim: Öğrenciler basit hesaplamalar için telefonlarındaki YZ uygulamalarına yönelecek; sınav güvenliği, müfredat ve öğretim yöntemleri yeniden dizayn edilecek.

• Endüstri ve Ar-Ge: Formal doğrulama ile garanti edilmiş matematiksel ispatlar; kriptografi, mühendislik tasarımı, finansal modelleme gibi alanlarda hata riskini düşürecek.

• Tüketici elektroniği: Fiziksel veya basit elektronik hesap makinelerinin talebi azalacak; üreticiler YZ destekli akıllı hesaplama özelliklerine yönelmek zorunda kalacak

Uzman görüşleri ve uyarılar

Araştırmacılar, otomatik ispatların “vibe proving” (hızlı, otomatik keşif + geometrik/analitik doğrulama) çağını başlattığını söyleyerek ilerlemeyi olumlu buluyor; ancak otomasyonun yanlış veya eksik formalizasyon riskleri, etik ve akademik doğrulama süreçleri konusunda uyarılar da var. Formal doğrulama araçlarının insan uzman gözetimiyle birlikte kullanılması öneriliyor.