Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman: “600 milyar doları 1 trilyona çıkarıyoruz” — Trump ile Beyaz Saray’da kritik zirve

Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman: “600 milyar doları 1 trilyona çıkarıyoruz” — Trump ile Beyaz Saray’da kritik zirve

FATİHDOGANMEDYA | 18 Kasım 2025 — Hazırlanma: 18:00 TSİ • Okuma süresi: 4 dk

Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman (MBS), 18 Kasım 2025’te Washington’da ABD Başkanı Donald Trump ile gerçekleştirdiği görüşme ve ortak basın toplantısında, Riyad’ın ABD’ye yapılacağı açıklanan 600 milyar dolarlık yatırım taahhüdünü “neredeyse 1 trilyon dolara” çıkardığını doğruladığını açıkladı. Görüşmede savunma, yapay zeka/teknoloji, enerji ve bölgesel güvenlik (Gazze/İran) gibi başlıklar öne çıktı.

Ana başlıklar — Hızlı bakış

• Yatırım taahhüdü: 600 milyar dolardan yaklaşık 1 trilyon dolara yükseltildiği beyanı.

• Savunma: F-35 ve geniş kapsamlı savunma anlaşmaları masada.

• Teknoloji / AI: Veri merkezleri, yapay zeka ve ileri üretim alanlarında büyük ölçekli ortaklık vurgusu.

• Bölgesel güvenlik: Gazze, Filistin-İsrail süreci ve İran’la ilgili güvenlik koordinasyonu konuşuldu.

• Analist yorumu: Taahhütlerin boyutu ve uygulama takvimi hakkında şüpheler ve uygulanabilirlik sorgulanıyor.

Görüşmede hangi başlıklar konuşuldu? (Detaylı)

1) Yatırım paketinin kapsamı ve hedefleri

Mayıs ayındaki Riyad forumunda Trump’ın açıkladığı ve o dönemde 600 milyar dolar olarak aktarılan yatırım taahhüdü, Beyaz Saray’daki ortak açıklamada MBS tarafından neredeyse 1 trilyon dolara çıkarılabileceği şeklinde teyit edildi. Açıklama, yatırımların teknoloji, altyapı, enerji ve savunma dahil geniş bir yelpazede olacağını işaret ediyor. Bu taahhütlerin hangi projelere, hangi zaman takviminde ve hangi hukuki/zımni garantilerle bağlanacağı konusunda henüz ayrıntılı kamu takvimi paylaşılmadı.

2) Savunma — F-35 ve askeri iş birliği

Görüşmede F-35 satışları ve daha geniş savunma iş birlikleri konuşuldu. ABD tarafı böyle bir satışın Kongre onayına tabi olacağını vurguluyor; İsrail’in bölgesel denge kaygıları ve ABD Kongresi’nin hassasiyeti sürecin kilit unsurları olarak öne çıkıyor.

3) Teknoloji, yapay zeka ve veri altyapısı

Riyad’ın “Vizyon 2030” programı çerçevesinde veri merkezleri, yapay zeka ve ileri üretim yatırımları gündemin önemli maddeleri arasındaydı. Taraflar, teknoloji transferi, yarı iletken/AI altyapısı ve yatırım teşvikleri üzerinde görüş alışverişinde bulundu. Bu alandaki taahhütler kamu-özel sektör ortaklıkları üzerinden gerçekleştirilebilir.

4) Enerji ve petrol fiyatları

Trump görüşmede, bir yandan yatırım taahhüdünü öne çıkarırken diğer yandan Suudi Arabistan’dan petrol piyasasına ilişkin hareketlilik beklentileri ve fiyatlarda istikrar talep etti. Enerji işbirliği, sivil nükleer gündem ve bölgesel enerji projeleri de tartışıldı.

5) Bölgesel güvenlik — Gazze ve İran

Gazze’deki durum, Filistin-İsrail süreçleri ve İran’ın nükleer kapasitesi gibi bölgesel güvenlik konuları da masaya geldi. Hem Riyad’ın hem Washington’ın bu başlıklarda koordinasyon aradığı, ancak somut adımlar için ilerleyen süreçte diplomatik temasların süreceği belirtildi.

Uygulanabilirlik ve eleştiri — Analist bakışı

Gazete ve kurum analizleri, özellikle büyüklüğü “milyarlarca” seviyesinde olan taahhütlerin uygulamaya dönüşmesi konusunda temkinli. Geçmişte benzer büyük taahhütlerde zamanlama, finansman yapılandırması ve siyasi engeller (Kongre, karşılıklı siyasi koşullar) yatırımın fiilen gerçekleşmesini yavaşlatmıştı. Financial Times ve diğer yorumlarda taahhütlerin teknik olarak mümkün olsa da uygulanabilirliğe dair soru işaretleri vurgulanıyor.

Ne takip edilmeli? (Kısa yol haritası)

1. Resmî mutabakat metinleri / proje listesi: Hangi şirketler, hangi eyaletlerde, ne kadar süreyle yatırım yapacak? (Takip edilecek)

2. Kongre onay süreçleri: Savunma satışları (F-35) ve stratejik teknoloji transferleri Kongre gündemine gelebilir.

3. Yatırımların zaman çizelgesi: “4 yıl içinde” gibi ifadeler kaynaklarda geçse de (daha önce SPA üzerinden belirtilen takvim iddiaları) resmi program ve kaynak dağılımının açıklanması bekleniyor.

4. Beyaz Saray’da yapılan ortak açıklama Riyad’ın ABD’ye yönelik yatırım taahhüdünü büyütebileceği yönünde güçlü bir politik mesaj verdi. Ancak bu tür yüksek rakamlı beyanların fiilen ne kadarının, hangi zamanlama ve şartlarda yatırıma dönüşeceği halen soru işareti. Önümüzdeki günlerde taraflardan çıkacak detaylı anlaşmalar, basın bildirimleri ve (özellikle savunma satışlarına ilişkin) Kongre süreçleri yatırımın gerçek yüzünü gösterecek