Kurtuluş Savaşı’nın “Halide Onbaşı”sı: Halide Edib Adıvar’ın Milli Mücadele Serüveni

Yayın bilgisi: 30 Ağustos 2025 | 11:05 · Okuma süresi: 4 dakika
Haber / FATİHDOGANMEDYA

İstanbul’dan Cepheye: Bir Kadın, Bir Milletin Sesi
Halide Edib Adıvar — kamuoyunda sıkça anıldığı şekilde “Halide Onbaşı” — 1884 doğumlu, edebiyatçı, gazeteci ve Milli Mücadele’nin aktif isimlerinden biridir. Hem İstanbul’daki mitinglerde yaptığı etkili konuşmalar hem de Anadolu’ya geçip sahada katkıda bulunmasıyla dönemin simge isimleri arasında yer alır

Mitinglerden Cepheye: 1919–1921 yılları

İzmir’in işgalinin ardından 1919 yazında düzenlenen Fatih, Üsküdar ve Sultanahmet mitinglerinde Halide Edib’in yaptığı konuşmalar, halkı işgale karşı harekete geçirmek bakımından büyük etki yarattı. Sultanahmet’teki hitabeti özellikle dönemin kamuoyunda geniş yankı buldu; bu konuşmalar Millî Mücadele’nin moral cephesine ciddi katkı sağladı.

1920 yılında eşiyle birlikte gizlice Anadolu’ya geçerek Milli Mücadele saflarında yer alan Halide Edib’e, sivil bir katılımcı olmasına rağmen cephedeki hizmetleri karşılığında önce “onbaşı”, daha sonra “üstçavuş” rütbeleri verildi. Saha çalışmalarında hem haberleşme hem de lojistik yönlerde rol üstlendi; ayrıca cephe gerisinde moral ve örgütleme faaliyetlerine katıldı.

Gazetecilik ve Anadolu Ajansı

Halide Edib sadece cephede bulunmadı; aynı zamanda döneminin önemli gazetecilik çalışmalarına da imza attı. Yunus Nadi gibi isimlerle birlikte Anadolu Ajansı’nın kuruluş aşamasında yer alması ve savaş sırasında basın-yayın faaliyetlerine katkı vermesi, onun Milli Mücadele’deki çok yönlü rolünü gösterir. Bu çabalar, hem yurt içinde hem de uluslararası kamuoyunda Türkiye lehine bilgi akışını güçlendirdi.

Edebi ve eğitimci kimliği

Bir yazar ve eğitimci olarak da tanınan Halide Edib’in edebî üretimi, Millî Edebiyat ve Cumhuriyet döneminin önemli kaynakları arasında sayılır. Eğitimci kimliği ve kamu hizmetine bakışı; onun toplum, kadın hakları ve ulus meselelerine yaklaşımını şekillendirdi. Üsküdar’da aldığı eğitim ve sonraki entelektüel birikimi, hem yazınsal eserlerine hem de toplumsal mücadelelerine yön verdi.

Cephede Kadın İmgesi: Sakarya ve Hatıralar

Halide Edib’in anıları ve savaş dönemi gözlemleri, özellikle Sakarya Cephesi gibi kritik anlarda kadınların nasıl aktif roller üstlendiğini belgeler niteliktedir. Onun sahadaki varlığı, “erkek egemen” olarak tanımlanan savaş ortamında kadının da mücadeleye doğrudan katkı verebileceğini gösteren örneklerden biridir

Mirası ve Değerlendirme

Halide Edib Adıvar, hem edebiyat hem siyaset hem de toplumsal mücadeledeki aktif kimliğiyle Türk tarihinin çok yönlü figürlerinden biridir. “Halide Onbaşı” olarak anılması, onun Millî Mücadele’ye bizzat katılımının ve cesaretinin bir simge hâline gelmesinin ifadesidir. Bugün eserleri, hatıraları ve kadın hareketine yaptığı katkılar hâlâ tartışılmakta ve akademik çalışmalara konu olmaktadır.

Kısa bilgi kutusu

• Adı: Halide Edib Adıvar (Halide Onbaşı)

• Doğum: 1884, İstanbul. Vefat: 9 Ocak 1964

• Rol: Yazar, gazeteci, eğitimci, Millî Mücadele aktivisti (sivil rütbelerle cephede görev).