İki yılda 127 bin kişi kirli hava nedeniyle hayatını kaybetti — İstanbul’un en kirli ve en temiz ilçeleri açıklandı

İki yılda 127 bin kişi kirli hava nedeniyle hayatını kaybetti — İstanbul’un en kirli ve en temiz ilçeleri açıklandı

İki yılda 127 bin kişi kirli hava nedeniyle hayatını kaybetti — İstanbul’un en kirli ve en temiz ilçeleri açıklandı

Yeni yayımlanan veriler ve “Kara Rapor” analizleri, Türkiye’de 2023 ve 2024 yıllarında ince partikül madde (PM2.5) kaynaklı erken ölümlerin toplamının yaklaşık 127 bine ulaştığını gösteriyor. Aynı çalışmalara ve şehir ölçümlerine göre İstanbul’da 2023–2024 döneminde havası en kirli ilçeler Esenyurt, Yenibosna, Şişli ve Kartal, en temiz ilçeler ise Büyükada, Şile ve Sarıyer olarak öne çıktı.

İstatistik: Nereden geliyor bu 127 bin sayısı?

Temiz Hava Hakkı Platformu ve ilişkili “Kara Rapor” çalışmaları PM2.5 maruziyetine bağlı erken ölüm hesaplamalarında AirQ+ gibi yönergeler kullanarak 2023 için 63.851 ve 2024 için 62.644 erken ölüm tahmini ortaya koydu — toplamda yaklaşık 126.495, yuvarlanınca haber başlıklarında geçen ~127 bin rakamına karşılık geliyor. (Rapor metodolojisi ve yıllık dağılımlar raporda ayrıntılı açıklanıyor.

İstanbul’daki tablo: En kirli ve en temiz ilçeler

2023–2024 dönemi ölçümleri ve yerel değerlendirmelere göre İstanbul’da hava kirliliğinin en yoğun izlendiği ilçeler ve aksiyon gerektiren noktalar şunlar:

• En kirli ilçeler (öne çıkanlar):
  Esenyurt, Yenibosna, Şişli, Kartal. Bu ilçelerde trafik yoğunluğu, sanayi kaynakları ve kış aylalarında artan ısınma kaynakları (kömür, katı yakıt vb.) PM10/PM2.5 seviyelerini yukarı çekiyor

• En temiz ilçeler:
  Büyükada, Şile, Sarıyer. Bu bölgelerde istasyon verileri, kıyı etkisi, ormanlık alan ve düşük yerleşim yoğunluğunun daha düşük partikül değerleriyle ilişkili olduğunu gösteriyor.

(İBB ve merkezi istasyon verileri, ilçeler arası farklılaşmanın hem mevsime hem de yerel kaynaklara bağlı olduğunu netleştiriyor; anlık istasyon verileri için belediye ve uluslararası hava kalitesi platformları takip edilebilir.

Hangi kirletici en tehlikeli ve sağlık etkileri neler?

Uzmanlar özellikle PM2.5 (çapı 2.5 mikrometreden küçük parçacık) üzerinde duruyor: bu parçacıklar derin akciğerlere ve kana karışarak kalp-damar hastalıkları, KOAH, inme, akciğer kanseri ve nörolojik hastalıkların riskini artırıyor. Dünya Sağlık Örgütü verileri ve bölgesel raporlar PM2.5’in dünya çapında milyonlarca erken ölümle ilişkili olduğunu ortaya koyuyor.

Neden bu kadar fazla ölüm? (Kısa nedenler)

• PM2.5 maruziyetinin yüksek olması ve WHO kılavuz değerlerinin üzerinde seyretmesi.

• Büyük şehirlerin trafik, sanayi ve kış yakıt kullanımının birleşimi.

• Meteoroloji (inversiyon, yüksek basınç) nedeniyle kirleticilerin dağılmaması.

Vatandaşa ve yetkililere öneriler (özet)

• Bireyler: yüksek kirlilik günlerinde açık havada ağır egzersizden kaçının, hassas gruplar N95/N99 benzeri maskeleri tercih etsin, iç mekân havalandırmasında dikkatli olun.

• Yerel yönetimler: toplu taşımayı güçlendirme, ısınmada temiz yakıt ve altyapı teşvikleri, sanayi emisyonlarının sıkı denetimi, kentsel yeşil alan artışı.

• Ulusal politika: PM2.5’e karşı hedefler belirleme, izleme ağını genişletme ve halk sağlığı kampanyaları.

Kara Rapor ve WHO önerileri, PM2.5 düzeyleri DSÖ kılavuzlarına çekildiğinde on binlerce hayatın kurtarılabileceğini vurguluyor.