BU İNSANLIĞA UYARI ABD’de kuşların davranışları bilim insanlarını endişelendiriyor — nedenleri, etkileri ve alınması gereken acil önlemler

Tarih / Saat: 8 Ekim 2025, 08:00 (Europe/Istanbul)
Okuma süresi: 5 dakika
Yazar: Fatih Doğan / FATİHDOGANMEDYA

Bilim insanları, son yıllarda Amerika Birleşik Devletleri’nde kuşlarda gözlemlenen sıra dışı davranış değişiklikleri ve nüfus kayıplarına karşı uyarıyor. Uzun göçler, kitlesel ölümler ve alışılmışın dışındaki yerleşim/ünlü gözlemler, hem ekosistem dengesi hem de tarım ve insan sağlığı için “insanlığa uyarı” mahiyetinde görülüyor. Bu değişimlerin arkasında iklim krizi, yaşam alanı kaybı ve aşırı hava olayları gibi çoklu baskılar bulunuyor

Bilimsel bulgular ve son vaka örnekleri

• Büyük nüfus kaybı: Kuzey Amerika’daki uzun dönemli değerlendirmeler, 1970’ten bu yana yaklaşık 2,9 milyar yetişkin kuşun kaybolduğunu gösteriyor; uzmanlar bu düşüşü “çarpıcı” olarak nitelendiriyor. Bu kayıp orman, çayır ve kıyı kuşlarını kapsıyor ve ekosistem hizmetlerinde zincirleme sıkıntılara yol açıyor.

• Deniz kuşları ve büyük ölümler: 2024 sonlarında Pasifik’teki aşırı deniz ısınmasına bağlı olarak milyonlarca common murre (deniz guşu) kaybı raporlandı — bazı çalışmalar bölgesel popülasyonların önemli kısmının yok olduğunu tespit etti. Bu tür kitlesel ölümler, gıda zincirleri ve balıkçılık kaynakları üzerinde uzun süreli etkiler bırakıyor.

• Göç desenlerinde ani değişimler: Radar ve canlı takip projeleri, tek gecede gözlemlenen göç sayılarında rekorlar ve göç zamanlamasında kaymalar raporladı; kuşların geleneksel zamanlamaları ve mola alanları iklim ve hava koşullarına göre değişiyor. Bu da üreme ve beslenme başarısını zayıflatıyor.

• Yerel, anormal olaylar: Örneğin California’nın Richmond kentinde görülen “ani, patlayıcı” ölümlere benzer vakalar toplulukları ve yetkilileri alarma geçirdi; bölgesel incelemeler hâlen sürüyor ve bu tür olaylar halkın kuş sağlığına dair endişesini artırdı.

Nedenleri — bilim insanlarının işaret ettikleri ana etkenler

1. İklim değişikliği: Erken gelen ilkbaharlar, deniz ısınmaları ve artan hava aşırılıkları kuşların besin döngüsü ve göç zamanlamasını bozuyor; besin yokluğu veya yanlış zamanda varılan habitatlar üreme başarısını düşürüyor.

2. Yaşam alanı kaybı: Tarım, kentleşme ve altyapı projeleri kuşların yuva ve beslenme alanlarını daraltıyor.

3. Hafif kirliliği ve gürültü: Yapay ışıklandırma ve şehir gürültüsü gece göç eden türleri ve uyku/enerji döngülerini etkiliyor.

4. Hastalıklar ve zehirlenmeler: Yeni patojenler, pestisit kullanımı ve çevresel toksinler popülasyon baskısı oluşturuyor.

5. İnsan kaynaklı travmalar / olaylar: Bölgesel vakalarda (ör. şüpheli atışlar veya insan kaynaklı travma iddiaları) lokal kuş ölümleri gözlemlenebiliyor; bunlar kapsamlı soruşturma gerektiriyor

İnsanlara ve ekosisteme olası etkiler

• Tarım ve gıda güvenliği: Bazı kuş türleri zararlı böcekleri kontrol eder; bu türlerin azalması zirai zararlılara karşı doğal kontrolü zayıflatır ve pestisit kullanımını artırabilir.

• Tozlaşma ve bitki çeşitliliği: Kuşlar, özellikle belirli bitkiler için tozlaşma veya tohum dağıtımı işlevi üstlenir; tür kayıpları bitki topluluklarını ve dolayısıyla gıda ve ilaç hammaddelerini etkileyebilir.

• Halk sağlığı izleme göstergesi: Kuş sağlığı, çevresel sorunların erken uyarıcısıdır; büyük değişimler insan sağlığı için dolaylı alarm olabilir.

Bilim insanlarının ve yetkililerin önerdiği acil önlemler

• Göç yolları ve dinlenme alanlarının korunması: Kritik habitatların koruma altına alınması ve restorasyonu.

• Işık kirliliğini azaltma: Göç dönemlerinde büyük binaların ışıklarını kısmak gibi yerel uygulamalar.

• Uzun dönemli izlemenin (radar, bantlama, citizen science) genişletilmesi: Anormalliklerin erken tespiti ve neden ilişkilerinin kurulması için veri yoğunluğu şart.

• İklimle uyumlu koruma politikaları: Karbon emisyonlarının azaltılması ve deniz/su sıcaklık değişimlerinin etkilerinin azaltılması.

• Topluluk farkındalığı ve yasa uygulaması: Şüpheli yerel olayların (şiddetli ölümler, bilinmeyen zehirlenmeler) derinlemesine soruşturulması ve suç teşkil eden eylemlere karşı yaptırım.

Ne yapılmalı? (Okuyucu için pratik adımlar)

• Göç dönemlerinde dış aydınlatmayı azaltın; pencerelere kuş dostu filmler uygulayın.

• Yerel doğa/kuş organizasyonlarına öngörülü veri ve gözlem bildirimleri yapın (fotoğraf, tarih, konum).

• Yerel yönetimlere kritik yeşil alanların korunması için talepte bulunun.

Uzman görüşü (kısa)

Bilim insanları, mevcut verilerin “okunması gereken ciddi bir sinyal” olduğunu ve tekil olaylara bakarak panik yapılmaması gerektiğini; fakat çok sayıda farklı sinyalin bir araya gelmesinin acil politika adımlarını gerektirdiğini vurguluyor.