Pakistan’daki seller tarlaları, fabrikaları ve mali planları vurdu — FatihdoğanMedya Haber Merkezi

Tarih: 23 Eylül 2025
Saat: 12:00 
Okuma süresi: Yaklaşık 4 dakika

Ağır muson yağmurları ve nehir taşkınları Pakistan’ın özellikle Punjab ve Sindh eyaletlerinde milyonlarca dönüm tarım arazisini, ana sanayi merkezlerini ve ülke bütçe/ekonomi planlarını olumsuz etkiledi. Yetkililer ve uluslararası kuruluşlar acil insani yardım çağrısı yaparken, makroekonomik etkiler IMF incelemesini gündeme getirdi.

Selin kapsamı ve tarımsal zarar

Son haftalardaki yoğun yağışlar ve bazı bölgelerde su bırakma uygulamaları sonucu yaklaşık 1,8 milyon dönüm (hektar cinsinden ifade edilen alanla ilgili resmi haritalarda değişiklikler olabilir) tarım arazisi su altında kaldı; bu, pirinç, pamuk ve mısır gibi başlıca ürünlerde ciddi kayıplara yol açtı. Yerel çiftçi temsilcileri ve saha raporlarına göre pirinç üretiminin yaklaşık %50’si, pamuk ve mısırda %60 civarında bir zarar tespit edildi — toplam kayıplar birkaç milyar dolarla değerlendiriliyor.

Bu hasar, ekili sezonun kritik döneminde geldi; birçok bölgede sebze ve meyve mahsulleri neredeyse yok olurken, buğday ekimi için toprak hazırlığı zorlaştı. ReliefWeb ve yerel tarım raporları kısa vadede gıda arzı ve fiyatlarında baskı bekliyor.

A flood-affected villager stands outside his partially submerged house, after heavy rain showers induced a rise in the water level of river Sutlej in Kasur district, Punjab province on September 3, 2025. Nearly half a million people have been displaced by flooding in eastern Pakistan after days of heavy rain swelled rivers, relief officials said, as they carried out a massive rescue operation. (Photo by Farooq NAEEM / AFP) (Photo by FAROOQ NAEEM/AFP via Getty Images)

Sanayi ve ihracat merkezlerine etkisi

Tarımın yanı sıra sanayi merkezleri de selden etkilendi. Özellikle Sialkot ve çevresindeki tekstil/deri üretimi gibi ihracata dayalı tesisler pamuk sıkıntısı ve tesis hasarıyla karşı karşıya kaldı; tedarik zincirindeki aksama hem iç piyasada hem de dış satımda baskı oluşturuyor. Uzmanlar pamuk açığının tekstil sektörü üzerinde dalgalı bir etki yaratabileceğini belirtiyor.

İnsanî maliyet ve yerinden edilmeler

Sel felaketi yüzünden on binlerce ev zarar gördü; resmi ve saha raporlarına göre milyonlarca insan doğrudan veya dolaylı şekilde etkilendi, yüz binlerce kişi tahliye edildi ya da barınma ve temel hizmetler açısından acil yardıma muhtaç durumda. Sağlık uzmanları su kaynaklı hastalıklar ve kolera riskine dikkat çekiyor; yardım kuruluşları acil su, hijyen ve sağlık desteği çağrısı yapıyor.

Ekonomik ve bütçesel etkiler — IMF gündemde

Hükümet yetkilileri ve uluslararası mali kuruluşlar, selin FY26 (mali yıl 2025-26) bütçe hedefleri ve IMF ile yürütülen programlar üzerindeki etkilerini değerlendiriyor. İlk tahminler selin cari açık ve bütçe dengesine milyarlarca dolar ek yük getirebileceğini gösteriyor; IMF’nin ilgili değerlendirmeleri ve bütçe revizyonu olası adımlar arasında. Reuters ve ekonomik analizler, kısa vadede büyüme hedeflerinin revize edilmesinin konuşulduğunu aktarıyor. Reuters+1

Hükümet ve uluslararası yanıt

Hükümet acil yardım ve hasar tespit ekiplerini devreye soktu; uluslararası yardım kuruluşları da sahada. Dünya Bankası ve diğer kurumlar Pakistan’ın iklimle bağlantılı risklere karşı savunmasızlığını yeniden vurguluyor ve uzun vadeli uyum-finansman ihtiyaçlarını işaret ediyor. Benzer önceki felaketlerde (2022 gibi) olduğu üzere, hem yeniden yapılandırma hem de kısa vadeli destek paketleri gündeme gelmesi bekleniyor.

Ne bekleniyor? Kısa ve orta vadeli senaryolar

• Kısa vadede: Gıda fiyatlarında artış, tekstil ihracatında daralma, yerinden edilmiş nüfus için insani yardım ihtiyacında artış.

• Orta vadede: Tarım alanlarının yeniden kazandırılması, tohum/ekim desteği, altyapı onarımları ve kamu maliyesinde revizyonlar gerekecek. Uluslararası krediler ve bağışların rolü belirleyici olacak.

Uzman yorumu (kısa)

Ekonomistler, Pakistan’ın zaten kırılgan olan makroekonomik denge ve dış finansman ihtiyacının bu selle daha da zorlanacağını; çözümün kısa vadeli yardım kadar, uzun vadeli iklim uyum planları ve altyapı yatırımlarından geçtiğini belirtiyorlar.

FATİHDOGANMEDYA — 22 Eylül 2025 • 18:43 (Europe/Istanbul)
Okuma süresi: 3 dk

Orta Vadeli Program (OVP) ve Merkez Bankası tahminleri, milyonlarca emeklinin Ocak zammı için ilk ciddi ipuçlarını verdi. OVP’nin yıl sonu enflasyon tahmini ve Merkez Bankası anketi hesaplamalarına göre SSK/BAĞ-KUR emeklileri ile memur emeklileri arasında yaklaşık 6 puanlık fark oluşuyor — uzmanlar bu farkın refah payı ile kapatılabileceğini söylüyor.

Young man holding some one hundred cash banknotes, Close up

Detaylar — OVP ve MB tahminleri ne söylüyor?

• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından yayımlanan Orta Vadeli Program (OVP) çerçevesinde yıl sonu TÜFE tahmini %28,5 olarak yer aldı; bu tahmine göre SSK ve BAĞ-KUR emeklilerinin Ocak zammı hesaplamasında %10,14 civarı; memur ve memur emeklilerinde ise %16,44 düzeyinde bir artış ortaya çıkıyor.

• Merkez Bankası Piyasa Katılımcıları Anketi sonuçlarına göre yıl sonu enflasyon beklentisi %29,86 civarında; bu senaryoda SSK/BAĞ-KUR için tahmini artış %11,3, memur emeklilerinde ise %17,66 seviyesine çıkıyor. Her iki senaryoda da memur emeklileri lehine yaklaşık 6 puanlık fark dikkat çekiyor.

Neden “refah payı” gündeme geldi?

Toplu sözleşme ve enflasyon farkı hesaplamaları memur ve memur emeklilerinin toplu sözleşme artışı nedeniyle daha yüksek oran almasına yol açıyor; ortaya çıkan farkı kapatmak için geçmişte uygulanan veya tartışılan refah payı (seyyanen/ek ödeme veya ilave oran) mekanizması tekrar gündeme geldi. Uzmanlar ve sendika temsilcileri, OVP/MB tahminleri gerçekleşirse SSK/BAĞ-KUR emekli zamının refah payı ile memur emeklilerine yakın seviyelere (yaklaşık %16–17 aralığına) çekilebileceğini belirtiyor.

Emekliler için somut rakamlar (örnek hesaplama)

• OVP senaryosuna göre en düşük SSK/BAĞ-KUR aylığı yaklaşık 18.593 TL seviyesine, en düşük memur emeklisi aylığı ise 27.398 TL civarına çıkabilir. MB anketi senaryosunda ise en düşük SSK/BAĞ-KUR aylığı ~18.788 TL, memur emeklisi ~27.674 TL olarak hesaplanıyor (hesaplamalar OVP/MB enflasyon beklentilerine göre örnek niteliğindedir).

Ne zaman netleşir?

Son karar hükümete ait; Ocak zammı ve refah payı uygulamasına ilişkin nihai açıklama, 2026 Ocak dönemi zam oranına dair yasal ve bütçesel değerlendirmeler tamamlandıktan sonra, Hazine-Maliye ve Çalışma Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığı tarafından yapılacak. Uzmanlar, OVP ve MB tahminlerinin yıl sonu gerçekleşmeleriyle birlikte son kararın şekilleneceğini vurguluyor.

Yeni bir oluşum oldu Hollanda’da eskiden beri anlaştığımız firma sahip değiştirdi. Bin 500 ton ve önümüzdeki yıllarda 3 bin ton hedefliyorlar. Bizde buna karşılık o yatırımı yapmamız gerekiyor. Bu Türk parasıyla 60 milyon TL oluyor. Bu arada biz ithalat yapmadan bu dövizi getirdiğimiz için ülkemize tarım gelirleri çok farklı oluyor, bizim açımızdan dışarıya dövizimiz gitmiyor” dedi.

Kadın istihdamına dikkat çeken Uğur, “İstihdamımız çok önemli, şu anda 120 tane kadın çalışıyor. 10-15 tane de salça yapımında çalışan kadın işçilerimiz vardır. Kadın işçilerimizin çoğu sigortalıdır. Bizim bir amacımız da sosyal faaliyetlerden bir tanesi de üniversiteye giden talebeler lise son sınıfta olanlardan 16 yaşı geçmiş talebelere 10-15 günlük bir çalışma imkanı sağlıyoruz. Önümüzdeki yıllardaki çalışmalara katkıda bulunurlar diye yapıyoruz. 1-2 tane de bizde staj yapan talebeler var, onlar da buradan bilgilenip gidiyorlar” diye konuştu.