Avrupa’yı Felç Eden Elektrik Krizinin Şaşırtan Nedeni: Aşırı Sıcaklığın Yol Açtığı “Atmosferik Titreşim”

Açıklaması
28 Nisan 2025’te İspanya ve Portekiz’i karanlığa boğan kesintinin “çok nadir” olduğu belirtilen nedeni: ani aşırı sıcaklık dalgalanmalarının indüklediği atmosferik titreşim

Özet
28 Nisan 2025’te İber Yarımadası’nı esir alan ve Fransa’nın güneybatısını da etkileyen büyük ölçekli elektrik kesintisinin, enerji uzmanlarının “çok nadir” olarak tanımladığı bir fenomen—şiddetli sıcaklık dalgalanmalarının yol açtığı indüklenmiş atmosferik titreşim—sebebiyle gerçekleştiği belirlendi . Kesinti, milyonlarca kişiyi karanlıkta bırakırken ulaşım, hastane, iletişim ve finansal hizmetlerde büyük aksamalara neden oldu . Hem İspanya’da hem de Portekiz’de resmi makamlar, olaya siber saldırı ihtimalini şimdilik tamamen devre dışı bırakırken, Avrupa Komisyonu ve ulusal iletim sistemi operatörleri sorunun kaynağını detaylı biçimde inceliyor .

1. Kesintinin Öyküsü: 28 Nisan Kara Günü

28 Nisan Pazartesi günü saat 12:33’te (yerel saat) İspanya ve Portekiz elektrik şebekesi aniden çöktü; kesinti kısa süreliğine güneybatı Fransa’yı da etkiledi . Ulaşım sistemleri durdu, havaalanlarında rötarlar yaşandı ve kentin pek çok bölgesinde toplu taşıma araçları hareketsiz kaldı . Elektrik kurumları ve acil durum birimleri, hastanelerde jeneratörleri çalıştırmak zorunda kaldı; dijital ödeme sistemleri ve ATM’ler devre dışı kaldı .

1.1 Etkilenen Bölgeler ve Hizmet Kesintileri

• Demiryolları ve Metrolar: Renfe ve Fertagus gibi operatörler tüm seferleri durdurdu

• Trafik ve Ulaşım: Trafik ışıkları karardı, şehir içi ve şehirlerarası tırlar uzun kuyruklar oluşturdu .

• Sağlık ve Acil Hizmetler: Hastaneler, kritik birimlerde yedek jeneratöre yöneldi; rutin ameliyatlar ertelendi .

• 

2. Nadir Görülen Neden: “Atmosferik Titreşim” ve Aşırı Sıcaklık

Kesintinin sebebi olarak, Portekiz şebeke operatörü REN ve İspanya’nın Red Eléctrica’sı “indüklenmiş atmosferik titreşim” tabirini kullandı; bu olgu, hızlı sıcaklık değişimleri nedeniyle yüksek gerilim hatlarında ortaya çıkan anormal salınımları ifade ediyor. Özellikle İspanya iç kesimlerinde gün içinde yaşanan aşırı sıcaklık dalgalanmaları, 400 kV seviyesindeki hatlarda senkronizasyon hatalarına yol açtı ve bu dalga birbiri ardına şebekeye yayıldı .

“Bu fenomen son derece karmaşık ve istisnai” olarak nitelendirildi; şebeke operatörleri, benzer bir koşulun önceki on yıllarda yalnızca birkaç kez görüldüğünü belirtiyor . Bu tür titreşimler, hatlardaki gerilim ve akım dengesini bozarak otomatik koruma mekanizmalarının devreye girmesine ve sonucu­nda bölgesel ya da ulusal çapta kesintilere sebep olur .

3. Olayın Yayılımı ve Genel Etkiler

Kesinti, altyapı ve yaşamın hemen her alanında hissedildi:

• Ulaşım Kaosu: Trenler ve metrolar etkilendi; Madrid–Barajas ve Lizbon–Portela havaalanlarında uçuşlar aksadı

• Haberleşme Kesintisi: Mobil ve sabit hatlarda iletişim güçlükleri yaşandı; internet hizmetleri ciddi yavaşlama gösterdi

• Finansal Hizmetler: ATM’ler çalışmadı, POS terminallerinin büyük bölümü kapanınca nakitsiz ödemeler yapılamadı .

4. Uzman Görüşleri ve İnceleme Süreci

Olayın devam eden soruşturmasında, Avrupa Komisyonu ile ENTSO-E (Avrupa Şebeke İşletmecileri Ağı) kurulları uzman ekiplerle durumu analiz ediyor . Şu ana kadar siber saldırı ya da sabotaj izine rastlanmadı; hem İspanyol hem Portekiz yetkililer, kasıtlı bir müdahalenin söz konusu olmadığını vurguladı . Şebeke dengeleme uzmanları, yüksek gerilim hattı tasarımlarının aşırı termal stres altındaki davranışlarını yeniden gözden geçirmeyi öneriyor .

5. Alınan Önlemler ve Geleceğe Bakış

Kesintinin ardından restore çalışmaları yoğunlaştırıldı. Aynı gün saat 22:00 itibarıyla İspanya’daki trafo merkezlerinin %62’si yeniden devreye alınırken, elektrik talebinin %43,3’ü karşılanır hale geldi . RTE, Fransa’nın güneybatısındaki bölgelere güç ihracı sunarak dengelemeye katkı sağladı . Uzun vadede, Avrupa şebeke standartlarının aşırı hava koşullarına karşı güçlendirilmesi ve yedek hat kapasitelerinin artırılması planlanıyor .

6. Sonuç

Avrupa’nın enerji altyapısının kırılganlığı, bu nadir görülen atmosferik titreşim vakasıyla bir kez daha gözler önüne serildi. Aşırı sıcaklıkların tetiklediği bu “titreme”, klasik teknik arızaların dışında, iklim değişikliğinin enerji güvenliğine etkisini hatırlatıyor. Uzmanlar, benzer olayların tekrarlanmaması için hem şebeke tasarımını hem de erken uyarı sistemlerini revize etmeyi öncelikli görüyor.