Atatürk’ün 1924’te İznik’teki Büyük Ortodoks Ayinine İzin Vermemesi ve Günümüzde Papa XIV. Leo’nun “İznik’e Gitmeye Hazırlanıyorum” Açıklaması

Açıklama :
1924’te Mustafa Kemal Atatürk’ün Türkiye’nin dini ve milli egemenliğini korumak adına İznik’te düzenlenmek istenen büyük Ortodoks ayinine izin vermemesi ve günümüzde Papa XIV. Leo’nun İznik ziyareti planlarını detaylandıran kapsamlı analiz.

Makale Özeti

1924 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, yabancı bir dini otoritenin Türkiye topraklarında siyasi veya ekümenik iddialarının önüne geçmek amacıyla İznik’te düzenlenmek istenen büyük Ortodoks ayinine izin vermemiştir  Söz konusu karar, İznik Kaymakamlığı ve Bursa Valiliği’ne iletilen resmi talimatlarla hayata geçirilmiş ve “egemenliğimize gölge düşürülmemesi” vurgulanmıştır . Atatürk, “Türkiye, kendi topraklarında başka bir ülkenin ya da dini otoritenin siyasi veya ekümenik iddiasına izin vermez; dini tören ve ibadet sınırlarını aşmamalıdır.” sözleriyle bu duruşunu netleştirmiştir . Günümüzde ise Papa XIV. Leo’nun İznik’e hazırlık yaptığı açıklaması, 1.700. yıl dönümü kutlamaları kapsamında yeniden gündeme gelmiş, tarihî miras ve egemenlik dengesi tartışmalarını canlandırmıştır .

## Arka Plan

Cumhuriyet’in Kuruluş Yıllarında Din ve Devlet İlişkisi

1923’te ilan edilen cumhuriyet sonrası Atatürk, Türkiye’nin bağımsızlığını pekiştirmek için kapsamlı siyasi, sosyal ve kültürel reformlar başlatmıştır. Bu kapsamda, dış güçlerin veya yabancı dini otoritelerin Türkiye topraklarında nüfuz alanı oluşturmasının önüne geçilmesi, milli egemenlik anlayışının temel taşlarından biri olarak benimsenmiştir .

## Atatürk’ün 1924 Kararı

1924 yılında Papa’nın İznik’e gelerek büyük bir Ortodoks ayini düzenleme girişimi, Atatürk’ün “Türkiye’nin dini ve milli egemenliğine gölge düşürülmesine izin verilmeyeceği” gerekçesiyle durdurulmuştu. Cumhuriyet hükümeti, İznik Kaymakamlığı ve Bursa Valiliği’ne resmi talimat göndererek yabancı din heyetlerinin törensel faaliyetlerini “sakıncalı” bulduğunu bildirmiştir  Atatürk, bu kararıyla devlet ve din işlerinin birbirinden ayrılması gerektiğini, ibadet sınırlarının anayasal çerçevede kalmasının zorunlu olduğunu vurgulamıştır .

## Günümüzde İznik Ziyareti Planları

1.700. yıl dönümü münasebetiyle Papa XIV. Leo, eski Papa Francis’in söz verdiği İznik ziyaretini gerçekleştirmeye hazırlandığını duyurmuştur . Bu açıklama, hem Katolik dünyasında hem de Ekümenik Patrikhane nezdinde büyük ilgi uyandırmış, Bartholomew başta olmak üzere doğu kiliseleri liderleri tarafından memnuniyetle karşılanmıştır  İznik’in tarihî önemi, 325 yılında toplanan Birinci İznik Konsili’nin merkezi olmasıyla Hristiyanlığın ilk ekümenik toplantısına ev sahipliği yapmasıdır

## Toplumsal ve Siyasal Yankılar

Türkiye içindeki bazı milliyetçi platformlar, 1924’te Atatürk’ün aldığı bu kararı günümüzde de savunarak, “ekümenik ihanetine karşı Kuvayi Milliye ruhu” söylemiyle protesto gösterileri düzenlemiştir  Öte yandan, dinler arası diyalog ve tarihî mirasın korunması adına bazı sivil toplum kuruluşları, Papa’nın ziyaretinin Türkiye’nin hoşgörü ve laiklik anlayışının göstergesi olabileceğini savunmaktadır.

## Sonuç

1924’te Atatürk’ün İznik’teki büyük Ortodoks ayinine izin vermemesi, Türkiye’nin kuruluş yıllarında milli egemenlik ve laiklik ilkelerini koruma refleksi olarak tarihe geçmiştir. 2025 yılında Papa XIV. Leo’nun aynı topraklara ziyaret planlaması ise hem tarihî bir hesaplaşma hem de yeni bir diyalog fırsatı olarak değerlendirilmektedir. Bu süreç, Türkiye’nin devlet-din ilişkilerindeki hassas dengelerini bir kez daha gözler önüne sererken, tarihî mirasın uluslararası boyutta nasıl yorumlanacağı tartışmalarını sürdürecektir.