Dünya’nın dönüş ekseni yaklaşık 80 cm kaydı

FatihDoganMedya | 18 Kasım 2025, 12:02 (Europe/Istanbul) · Okuma süresi: 4 dakika

Yeni yapılan çalışmalara göre insan faaliyetleri —özellikle yoğun yeraltı suyu çekimi— Dünya’nın dönme ekseninde son yıllarda yaklaşık 80 santimetrelik bir kaymaya neden oldu. Bilim insanları bunun küresel deniz seviyesine küçük ama ölçülebilir katkıları olduğunu ve kutup kaymalarının izlenmesinde insan etkisinin önemli hale geldiğini belirtiyo

Ne bulundu? Araştırmanın kısa sonucu

Çok uluslu bir araştırma dizisi ve onu haberleştiren bilim kurumlarına göre, 1990’lardan itibaren insan kaynaklı büyük ölçekli yeraltı suyu çekimleri ile su kütlelerinin yeniden dağılımı, gezegenin kütle dengelerini değiştirerek Dünya’nın dönme ekseninin (rotational pole) yaklaşık 0.8 metre (31.5 inç / ~80 cm) doğuya kaymasına katkıda bulundu. Araştırma sonuçları, jeofiziksel verilerle yapılan modellemelere dayanıyor

Daha fazla detay — neden ve ne kadar su?

Bilim insanları, 1993–2010 arasındaki dönemde toplam yaklaşık 2.150 gigaton (yaklaşık 2 trilyon ton) seviyesinde yeraltı suyunun çekildiğini ve bunun deniz seviyesine ve kütle dağılımına etkisi olduğunu hesapladı. Bu büyük çaplı su taşınması, dönme ekseninde ölçülebilir bir sapmaya yol açtı.

Etkileri — deniz seviyesi, uydu ve navigasyon

Araştırmacılar, yeraltı suyu çekiminin deniz seviyesine katkısının mikrometre/ milimetre düzeyinde olduğunu, fakat küresel toplamda yaklaşık 6 mm civarında (çalışma ve kaynaklar arasında hesap farklılıkları var) bir etkiye denk geldiğini belirtiyor; ayrıca kutup konumundaki değişimler navigasyon ve jeodezi hesaplarında takip edilmesi gereken bir faktör haline geliyor.

Bilim insanlarından kısa yorumlar

“Dünya’nın dönme ekseni aslında sık sık değişir; ancak bizim çalışmamız, iklim kaynaklı etkenler içinde yeraltı suyunun kutup sürüklenmesi üzerinde en büyük etkiye sahip olduğunu gösteriyor,” diyor çalışmanın önde gelen araştırmacılarından Ki-Weon Seo. Araştırmacılar, özellikle Kuzeybatı Hindistan ve bazı tarım havzalarının bu etkiye katkısının kayda değer olduğunu vurguluyor.

Ne anlama geliyor? (Kısa çıkarımlar)

• Günlük hayatımız doğrudan etkilenmez; eksendeki bu tür küçük kaymalar mevsimleri veya günlük hava olaylarını aniden değiştirmez.

• Bilimsel ve teknik alanlarda etkiler olabilir; hassas uydu konumlama, uzun dönem jeodezik ölçümler ve iklim modellemeleri bu değişimleri hesaba katmalı.

• Su yönetimi bir jeofizik sorunu haline geldi; yeraltı suyu kullanımı yalnızca tarımı ve su güvenliğini değil, küresel kütle dağılımını ve dolayısıyla gezegenin dönme davranışını da etkileyebiliyor.

Hızlı bilgi kutusu

• Konunun özü: Yeraltı suyu çekimleri Dünya’nın dönme ekseninde yaklaşık 80 cm kaymaya katkı yaptı.

• Dönem: Çalışmalar çoğunlukla 1993–2010 dönemini analiz ediyor.

• Çalışma kaynağı (örnek): Geophysical Research Letters ve ilgili bilimsel raporlar / AGU açıklamaları.

Balığın tazeliğini anında söyleyen cihaz tescillendi: “TVB-N/TMA PROB” Erzurum’dan çıktı

Yazan: FatihDoganMedya Haber Merkezi
Yayın Tarihi: 17 Kasım 2025, 15:10
Okuma süresi: 3 dk

Erzurum — Atatürk Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gonca Alak tarafından geliştirilen ve Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından “buluş” olarak tescillenen ölçüm cihazı, elektronik burun sensörleriyle balığın taze olup olmadığını anında belirleyebiliyor. Cihazın laboratuvar analizlerinde harcanan yaklaşık 45 dakikalık standart sürenin çok daha altına indiği, verilerin akıllı yazılımı sayesinde anında sınıflandırma yapabildiği belirtiliyor.

Hızlı, taşınabilir ve “ateş ölçer”gibi kullanım

Prof. Dr. Alak’ın üç yıllık çalışmasını sisteme entegre ettiği “TVB-N/TMA PROB” adlı cihaz; balık dokusundaki TVB-N (Total Volatile Basic Nitrogen) ve TMA (Trimethylamine) düzeylerini elektronik burun sensörleriyle tespit ediyor. Araştırma ekibi, sensörlerden gelen veriyi bir algoritmayla eşleştirerek balığı kalite sınıflarına ayıran bir prob sistemi geliştirdi. Böylece cihaz “bir ateş ölçer gibi” kolay kullanılabilir hâle geliyor.

Prof. Dr. Alak, cihazın hem deniz hem tatlı su balıklarında sonuç verdiğini, probun saplamalı yapısıyla dokunun içine girerek ölçüm yapabildiğini ve sonuçların cep telefonuna mesaj olarak iletilebileceğini aktardı. Cihaz hem laboratuvar hem saha kullanımı için taşınabilir çözüm sunuyor.

Neden TVB-N ve TMA?

Uzmanlar, kimyasal bozulmayı gösteren en geçerli parametrelerden birinin TVB-N, diğerinin ise TMA olduğunu vurguluyor. TVB-N miktarı düşükse ürünün kaliteli; yükseliyorsa bozulmaya yakın olduğu; tüketimin sakıncalı hale geldiği yorumlanıyor. Bu nedenle cihazın hedefi, akademik analiz gerektirmeden saha personelinin veya satıcının “tüketilebilir / tüketilemez” kararını hızlıca verebilmesi.

Nerelerde kullanılacak, ticarileşme ne durumda?

Alak, üniversite desteğiyle cihazın ticarileşmesi ve sanayileşmesi için çalışmaların sürdüğünü söyledi. Cihazın sadece ham balıkta değil, işlenmiş, yarı işlenmiş et ürünleri ve kanatlılarda da kullanılabilecek potansiyelde olduğu belirtiliyor; böylece tedarik zincirinin farklı halkalarında gıda güvenliği ve tüketici güveni artırılabilir.

Geliştiricinin akademik geçmişi

Prof. Dr. Gonca Alak, Atatürk Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi öğretim üyesi olarak sektörde uzun yıllardır çalışıyor; akademik profili ve projeleri üniversitenin veritabanında yer alıyor. Araştırmalarında multidisipliner ekiplerle (ör. bilgisayar mühendisliği yazılım desteği) saha ve laboratuvar testlerini birlikte yürüttü.

Kısa değerlendirme (Editör notu)

Gıda güvenliğinde hız ve güvenilirlik ön planda. Laboratuvar gerektiren geleneksel TVB-N/TMA analizleri, zaman ve uzmanlık maliyeti getiriyor. Elektronik burun tabanlı, taşınabilir bir probun tescillenmesi; balıkçılık, perakende ve denetim mekanizmalarında pratik bir araç sunabilir. Ancak ticarileşme ve saha validasyonları, geniş kullanıcı kitlesine ulaşmadan önce önemli adımlar olmaya devam edecek.

Samsung’a şok iddia: Galaxy A/M serilerinde “kaldırılamayan” İsrail yapımı AppCloud tartışması

Tarih: 17 Kasım 2025, 14:30 (İstanbul)
Okuma süresi: ~4 dakika

Dünya çapında milyonlarca kullanıcıyı etkileyebilecek yeni bir gizlilik tartışması gündemde: Samsung’un bazı Galaxy A ve M serisi telefonlarda ön-yüklü (veya sistem güncellemesiyle gelen) AppCloud / Aura bileşeninin, İsrail kökenli ironSource tarafından geliştirildiği; kullanıcı verilerine eriştiği ve normal kullanıcı tarafından tamamen kaldırılamadığı iddia ediliyor. İddialar dijital haklar kuruluşları ve güvenlik araştırmacıları tarafından gündeme getirildi.

A Samsung flag flutters outside the company’s Seocho building in Seoul on April 30, 2025. South Korean tech giant Samsung Electronics reported a 1.2 percent rise in first-quarter operating profit, buoyed by strong smartphone sales, even as US trade tensions loom. (Photo by Jung Yeon-je / AFP)

Ne olduğu kısa ve net

• Sorun, Samsung’un 2022’de ironSource’un Aura/AppCloud çözümünü bazı pazarlarda (özellikle MENA — Orta Doğu ve Kuzey Afrika) Galaxy A ve M serilerine entegre ettiğini duyurmasıyla başladı; bu duyuru Business Wire üzerinden de yayımlandı.

• SMEX ve diğer dijital haklar grupları ile bazı güvenlik raporları, AppCloud’un cihazda derinlemesine entegre olduğu, bazı veri noktalarını topladığı ve sıradan kullanıcılarca tamamen kaldırılamadığı tespitini paylaştı. Bu iddialar son haftalarda küresel teknoloji medyasında yeniden dikkat çekti.

İddiaların teknik boyutu ve kapsamı

Dijital haklar kuruluşlarının ve araştırmacıların açıkladığı temel bulgular şunlar:

• AppCloud/Aura bileşenleri com.ironsource.appcloud benzeri modüller içeriyor ve cihaz açılış/onboarding sürecine entegre app öneri/dağıtım mekanizması olarak çalışıyor. Bazı raporlara göre uygulama, cihaz bilgisi, IP, cihaz parmak izi ve konum gibi hassas olabilecek meta verileri erişebiliyor. Bu verilerin toplanma biçimi, izinlerin yönetimi ve şeffaflık eksikliği eleştiriliyor.

• Birçok kullanıcı ve bağımsız analiz, AppCloud’un normal uygulama kaldırma adımlarıyla tamamen silinemediği; en ileri düzeyde kaldırmanın (root/root erişimi vs.) garanti ve güvenlik riskleri taşıdığı yönünde uyarı veriyor.

Samsung ve ironSource geçmişi — neden tartışma alevlendi?

Samsung ile ironSource arasında 2021–2022 döneminde başlayan iş birlikleri; ironSource’un Aura paketini OEM ve operatörlerle cihazlara entegre etme stratejisi üzerineydi. Samsung’un 3 Kasım 2022 tarihli Business Wire duyurusu, ironSource’un Aura çözümlerinin özellikle A ve M serilerinde MENA pazarında kullanılacağını ilan etmişti — bu teknik zemini oluşturuyor. Ancak saha raporları ve bölgesel hassasiyetler (bazı ülkelerde İsrail bağlantılı teknolojiye ilişkin yasal/etik kaygılar) olayı politik ve güvenlik boyutuna taşıdı.

Samsung’dan resmi açıklama var mı?

Kamuya açık kaynaklarda (haber takibi ve teknoloji medyası taramalarına göre) Samsung’un AppCloud hakkında özel, kapsamlı bir açıklama yapmadığı; şirketin genel olarak “ön-yüklü üçüncü taraf uygulamalar” ve cihaz güvenliği önlemlerine dair genel açıklamaları bulunduğu ancak AppCloud iddialarına yönelik net bir yanıtın kamuya açıklanmadığı belirtiliyor. Uzmanlar, Samsung’un şeffaf bir açıklama yapması gerektiğini vurguluyor.

Kullanıcılar ne yapmalı? (Pratik öneriler)

1. Cihazınızda AppCloud var mı kontrol edin: Ayarlar > Uygulamalar (veya Uygulama yöneticisi) > sağ üstte “sistem uygulamalarını göster” seçeneği varsa açın; AppCloud, AppClouds, Aura veya com.ironsource benzeri kayıtları arayın. (Bazı cihazlarda isim farklı görünebilir.)

2. Devre dışı bırakma: Eğer görünür ve kaldır seçeneği yoksa en azından devre dışı bırakma (disable) seçeneğini kullanın — bu bildirimleri ve arka plan etkinliklerini azaltır ama tam silme sağlamayabilir

3. Kesin silme dikkatli yapılmalı: Tam kaldırma genellikle root/rootlama gerektirir; bu işlem garantiyi geçersiz kılar, güvenlik riskleri taşır ve sıradan kullanıcıya önerilmez.

4. Ağ trafiğini izleyin / kısıtlayın: Güvenlik bilgisi olan kullanıcılar için şüpheli sunuculara çıkan trafiği tespit eden uygulamalar veya yerel ağ firewall’ları bir önlem olabilir. Ancak mobil düzeyde bu her zaman pratik değildir.

5. Operatör / satıcıya başvurun: Cihazı aldığınız satıcı veya operatör kanalıyla konuyu bildirin; Samsung’dan resmi açıklama talep edin veya değişim/geri ödeme seçeneklerini sorun.

Uzmanlar ve sivil toplum ne diyor?

Dijital haklar örgütleri (ör. SMEX) ve bölgesel sivil toplum kuruluşları, ön-yüklü ve derinlemesine gömülü yazılımlara karşı daha fazla şeffaflık, açık izin politikası ve kullanım/kalıcı kaldırma seçenekleri talep ediyor. Bazı teknik yorumlar AppCloud’un işlevinin “cihaz içi uygulama önerisi” olduğunu, ancak hangi verilerin toplandığı ve üçüncü taraflarla nasıl paylaşıldığının şeffaf olmadığını vurguluyor.

Sonuç — Neden önemli?

Bu mesele yalnızca bir “bloatware” (ön-yüklü gereksiz uygulama) tartışması değil; iddialar, bölgesel güvenlik hassasiyetleri, veri koruma yasaları ve kullanıcının kendi cihazı üzerindeki denetimi gibi daha geniş konuları ilgilendiriyor. Eğer iddialar doğruysa, milyonlarca kullanıcı kişisel verilerinin nasıl toplandığı ve işlendiği konusunda şeffaflıktan mahrum bırakılabilir. Bu nedenle Samsung’un açıklama yapması ve kullanıcılara net seçenekler sunması bekleniyor.